Wijkpark in divers Den Haag: balanceren tussen gezelligheid en veiligheid

Foto bovenaan: Edwin Santhagens – Buro Sant en Co landschapsarchitectuur.

Wijkpark Cromvliet ligt in de Haagse Molenwijk, in stadsdeel Laak. Hier wonen veel mensen met een migratieachtergrond. De grootste groepen hebben een Marokkaanse of Turkse achtergrond; het aandeel EU-migranten uit Polen en Bulgarije is de laatste jaren sterk toegenomen. Het verloop in de wijk is hoog: er vertrekken veel mensen relatief snel naar een andere woning buiten de wijk, waardoor de betrokkenheid bij voorzieningen en activiteiten lager is. Ook de armoedecijfers zijn hoog; ongeveer driekwart van de woningen is (sociale) huur.

Publieke familiariteit

KIS onderzoekers bezochten park Cromvliet in het kader van het onderzoek 'Kennen is het niet, maar we komen elkaar hier wel tegen'. Dit onderzoek draaide om het begrip publieke familiariteit: lichte, herhaalde en spontane contacten tussen bewoners, waardoor ze elkaar van gezicht en herkennen en misschien soms groeten of een praatje maken. Uit eerder onderzoek blijkt dat deze lichte vorm van contact de sociale samenhang in de buurt vergroot. Om dit te bevorderen moeten publieke plekken slim worden ingericht. KIS onderzocht op vijf plekken, waaronder park Cromvliet, hoe publieke familiariteit in de praktijk tot stand komt en hoe het kan worden bevorderd.

Ontmoeting versus veiligheid

De gemeente Den Haag besloot in 2021 park Cromvliet opnieuw in te richten. Voorheen waren er al een stadsboerderij, buurttuinen en speelruimte voor een school; sinds september 2021 is het hele plein toegankelijk. Er is nu ook een openbare speelplek voor kinderen en een podium voor jongeren; in de stadsboerderij is een koffiezaakje geopend. Daarmee moet het nieuwe wijkpark meer uitnodigen tot ontmoeting.

Daarnaast was het doel van de herinrichting het vergroten van de veiligheid in en rond het park. Alle plek is benut, om te voorkomen dat jongeren zich delen toe-eigenen en overlast veroorzaken. Om dezelfde reden zijn er beperkt zitplekken en staan er hekken om de stadsboerderij, om de dieren te beschermen. Ook zijn er weinig bomen in het licht heuvelachtige landschap, zodat het park opener oogt en toezichthouders beter overzicht hebben.

Door de veiligheidsmaatregelen oogt het park wat ongezellig, wat het minder aantrekkelijk maakt om er tijd door te brengen. Tegelijkertijd hechten de gebruikers ervan aan toezicht en storen ze zich aan overlast en afval. Zowel bij de vernieuwing als het beheer van het park, is het balanceren tussen veiligheid en gezelligheid.

Betrokkenheid

Het eerste ontwerp van het nieuwe park is samen met omwonenden gemaakt, tijdens bewonersavonden en persoonlijke gesprekken. “We willen dingen gunnen aan Laak”, vertelt wijkmakelaar Jurienne Hollaar, die de inspraak coördineerde en ook zelf in de wijk woont. Volgens hem was het participatieproces goed voor de algehele betrokkenheid in de wijk, al kon niet aan alle wensen worden voldaan. “Mensen zien het dan al snel als verspilling. Het is lastig uit te leggen dat er drie miljoen aan dit park wordt uitgegeven, in een wijk waar driekwart van de inwoners amper rond kan komen.”

Verschillende bewoners hadden graag ruimte gezien voor ‘vrije’ activiteiten, zoals een picknicktafel of -veldje. Wel zijn er zitranden bij de speeltuin. Ouders met kinderen vormen de grootste groep bezoekers van het park, en vormen daarmee de belangrijkste verbindende factor. Andere bezoekers klagen over het vele afval dat wordt achtergelaten bij de speeltuin. De wijkmakelaar vindt het een goed teken dat het park intensief gebruikt wordt, maar er zijn ook bezoekers die niet meer komen uit onvrede over overlast.

Buurtactiviteiten

De meest ontmoetingen in het wijkpark vinden plaats op het terrein van de stadsboerderij. Daar blijkt de ouderbetrokkenheid erg laag. Volgens een medewerker lijkt de stadsboerderij soms wel een informele kinderopvang. “Daarom is het extra belangrijk om ook ouders vast te houden op de boerderij”, stelt coördinator Hans de Rijk. “Het helpt dat de Haagse stadsboerderijen werken met betaalde krachten, die tijd kunnen maken voor actuele ontwikkelingen in de wijk. Soms wordt de boerderij gebruikt als stembureau, soms zit er een begeleider van de Raad van de Kinderbescherming of heeft de wijkagent er een inloopspreekuur.”

Bewonersorganisatie Laak-Noord mist een ruimte voor evenementen die de wijkvereniging organiseert. ’s Avonds is de vergaderruimte van de stadsboerderij wel beschikbaar voor organisaties. “Zij kunnen een afspraak maken voor gebruik en krijgen een sleutel te leen, op goed vertrouwen”, vertelt de coördinator. Voor bewoners die activiteiten voor de Molenwijk willen organiseren zijn er speciale lage tarieven.

Overwogen wordt om ook De Koffiemolen open te stellen voor buurtactiviteiten. Beheerder geeft aan dat er meer reuring nodig is om de koffiehoek te laten slagen. Graag wil ze er, in samenwerking met de ‘alternatieve’ voedselbank, betaalbare maaltijden aanbieden voor kinderen en ouderen. Ook wil ze hangjongeren binnenhalen. “Als we hen wifi kunnen bieden, dan gedragen ze zich en heb je veel minder overlast. Het scheelt enorm als het hun plek is.”

Voor alle leeftijden

Veel omwonenden laten weten het park in vergelijking met vroeger meer uitnodigend te vinden. De verschillende paden komen samen in het parkhart, een plek voor ontmoeting met ruimte voor een evenement. De inrichting is bedoeld om te prikkelen tot beweging, met activiteiten die de sociale cohesie moet doen toenemen. Over het algemeen lukt het goed om alle verschillende groepen uit de wijk naar het park toe te trekken; er is iets te doen voor alle leeftijden.

Er ontstaat een bekendheid met elkaar die uitnodigt tot groeten, is de ervaring van de beheerder van De Koffiemolen. Zij wijst erop dat het niet altijd haalbaar is om intensief contact te stimuleren: “Mensen vinden het ook leuk om feestjes te organiseren voor hun eigen culturele groep. Er is vaak alleen sprake van een uitgebreider praatje wanneer ze iets gemeen hebben, bijvoorbeeld bij de speelplaats.”

Gevoel voor toezicht en ontmoeting

 Vanwege de mishandeling van twee koeien van de stadsboerderij, groeide de roep om meer camera-toezicht: “Er zou cameratoezicht moeten komen, zodat je actie kunt ondernemen. Ter bescherming van de dieren en kinderen. Voor mijn part komt er een dummy, het gaat om de werking dat zo’n ding er hangt.”

Ook willen medewerkers en wijkbewoners graag dat er een parkbeheerder komt. Die kan niet alleen toezicht houden, maar ook inzetten op ontmoeting. “Iemand die uit de wijk komt en bewoners kent”, wenst stadsboerderij-coördinator De Rijk. “Deze kan vanuit De Koffiemolen opereren en inspelen op vragen van de wijk.’