Zeven feiten over discriminatie in werving en selectie

Feit 1: Mensen met een migratieachtergrond worden gediscrimineerd in werving en selectie

Om te onderzoeken of er gediscrimineerd wordt in werving en selectie, gebruiken onderzoekers een praktijktest. Dat betekent dat ze dezelfde cv’s sturen naar werkgevers, met als enige verschil de naam of geboorteplaats: die is zo aangepast dat het de ene keer gaat om een persoon met een migratieachtergrond en de andere keer om een persoon zonder migratieachtergrond. Op die manier kan er in de praktijk worden getest of mensen worden geweigerd op basis van hun migratieachtergrond. Verschillende van dit soort praktijktesten laten zien dat er gediscrimineerd wordt op de Nederlandse arbeidsmarkt (Andriessen et al., 2010; Andriessen, Van der Ent & Dekker, 2015; Blommaert, Coenders & Van Tubergen, 2014; Thijssen, Coenders & Lancee, 2019; Panteia, 2019; Ramos, Thijssen & Coenders, 2019). Bijvoorbeeld in een praktijktest waarin cv’s met een Nederlands klinkende achternaam werden vergeleken met mensen met een Arabische klinkende achternaam (Blommaert, Coenders & Van Tubergen, 2013). Daaruit kwam naar voren dat de sollicitant met een Nederlands klinkende achternaam 60% meer kans had om door de selectie heen te komen dan een sollicitant met een Arabisch klinkende achternaam. In een praktijktest met cv’s bleek dat (fictieve) sollicitanten zonder migratieachtergrond zo’n 40% meer reacties van werkgevers ontvingen in de eerste ronde ten opzichte van sollicitanten met een niet-Westerse migratieachtergrond. Zelfs al hebben personen zonder migratieachtergrond een strafblad voor een geweldsdelict gekregen, dan nóg hebben zij een grotere kans op een positieve reactie na een sollicitatie, dan personen met een migratieachtergrond en zónder strafblad.

Feit 2: Zwarte mensen worden gediscrimineerd in werving en selectie

Het blijkt dat sollicitanten uit landen waar mensen veelal een donkere huidskleur hebben, minder kans hebben om door de eerste ronde van werving en selectie te komen dan mensen met een lichte huidskleur. Dit komt naar voren uit een meta-analyse van Thijssen, Van Tubergen, Coenders, Hellpap en Jak. Deze studie draaide om discriminatie op grond van huidskleur door te kijken naar de landen van herkomst. In het geval van Nederland werd gekeken naar praktijktesten waarin uit het cv kon worden opgemaakt door de werkgever dat de kandidaat een Creoolse, Surinaamse en Antilliaanse afkomst had: te zien was dat deze (fictieve) kandidaten minder kans hadden op een uitnodiging dan de (fictieve) kandidaten zonder migratieachtergrond met hetzelfde cv. Kortom: met exact dezelfde kwalificaties hebben mensen die worden gezien als zwart minder kans op een uitnodiging dan mensen die worden gezien als wit.

Feit 3: Moslims worden gediscrimineerd in werving en selectie

Staat er op het cv een geboorteplaats in een land dat als islamitisch wordt gezien? Dan heeft die persoon minder kans om uitgenodigd te worden vergeleken met iemand met exact hetzelfde cv waarop Nederland als geboorteland staat. Dit blijkt uit onderzoek van Di Stasio en anderen uit 2019. En op je cv vermelden dat je actief bent in het bestuur van een islamitische organisatie vermindert de kans om uitgenodigd te worden op een sollicitatiegesprek aanzienlijk, zélfs als die ervaring relevant is voor de baan. Ook vrouwen met een hoofddoek worden in Nederland gediscrimineerd in werving en selectie zo blijkt uit onderzoek van Fernández-Reino en anderen (2022). Dit blijkt overigens alleen het geval te zijn als het gaat om functies met veel klantcontact, zo blijkt uit aanvullend experimenteel onderzoek uit 2023.

Nederland is zeker geen koploper als het gaat om het bestrijden van discriminatie op grond van afkomst op de arbeidsmarkt

Feit 4: Nederland is géén koploper in gelijke behandeling in werving en selectie

Personen met een migratieachtergrond, zoals een Turkse of Marokkaanse achtergrond, hebben ook in andere Westerse landen te maken met arbeidsdiscriminatie. Maar in vergelijking met bijvoorbeeld Duitsland of Spanje komt arbeidsdiscriminatie in Nederland vaker voor. In Nederland heb je namelijk als sollicitant met een Marokkaanse achtergrond minder kans om te worden uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek dan als sollicitant met een Marokkaanse afkomst in Spanje (Ramos, Thijssen & Coenders, 2019). En als sollicitant met een Turkse afkomst heb je in Nederland minder kans om te worden uitgenodigd dan als sollicitant met een Turkse afkomst in Duitsland (Thijssen, Lancee, Veit & Yemane, 2019). Daarnaast blijkt uit de eerdergenoemde meta-analyse dat er een sterkere discriminatie is op grond van huidskleur in Nederland dan in de Verenigde Staten, maar dat verschil is niet significant (Thijsen, Van Tubergen, Coenders, Hellpap & Jak). Dat betekent dat discriminatie op grond van huidskleur in Nederland of evenveel voorkomt als in de VS of mogelijk zelfs vaker. En terwijl in andere landen discriminatie op de arbeidsmarkt stabiel blijft (en in Frankrijk zelfs afneemt) lijkt er in Nederland juist sprake van een toename (zie deze meta-analyse). Kortom: Nederland is dus zeker geen koploper als het gaat om het bestrijden van discriminatie op grond van afkomst op de arbeidsmarkt.

Feit 5: Ook bij het zoeken naar een stage wordt er gediscrimineerd

Ook al hebben studenten een identiek cv, studenten van het mbo met een naam die kan verwijzen naar een migratieachtergrond hebben minder kans op een stageplaats dan studenten die dat niet hebben, zo blijkt uit een onderzoek uit 2019 in de gemeente Utrecht. De enige uitzondering was daarbij de sector zorg en welzijn (zie onderzoek Verwey-Jonker Instituut). Ook al is dit onderzoek uitgevoerd in slechts één gemeente, het is niet aannemelijk dat in andere gemeenten geen stagediscriminatie speelt. We weten namelijk ook uit landelijk onderzoek dat studenten met een migratieachtergrond op het mbo vaker moeten solliciteren voor een stage dan studenten zonder migratieachtergrond. Uit een praktijktest in Rotterdam (2024) bleek dat studenten met een Nederlands klinkende naam zonder islamitische vrijwilligerswerkervaring meer kans op een uitnodiging hadden dan studenten met een Marokkaans klinkende naam en islamitische vrijwilligerswerkervaring. In een studie uit 2023 van Brands, Coenders, Prins en Ter Weel werden fictieve cv’s van stagekandidaten uit het mbo voorgelegd aan recruiters. Ook hier bleken mbo-studenten met een migratieachtergrond minder kans te maken dan vergelijkbare studenten zonder migratieachtergrond. Dit verschil werd echter kleiner indien er gebruik werd gemaakt van een meer gestandaardiseerde en gestructureerde beoordelingsmethode  Er zijn ook aanwijzingen dat stagediscriminatie speelt op het hbo.

Feit 6: Geen duidelijke verschillen tussen regio’s en beroepen

Er zijn geen verschillen tussen beroepen en regio’s in Nederland, bleek uit deze studie van Thijssen, Coenders en Lancee uit 2019. Zo blijkt er niet meer of minder gediscrimineerd te worden in de grootste 31 steden of de 4 grootste gemeenten vergeleken met de andere Nederlandse gemeenten. Ook werden er geen verschillen gevonden tussen (sterk) verstedelijkte en minder verstedelijkte regio’s. En ook tussen de verschillende beroepen zijn er meestal geen duidelijke verschillen te zien (Thijssen et al., 2019). Als het echter gaat om discriminatie ten aanzien van vrouwen die een hoofddoek dragen, is wel duidelijk geworden uit een andere studie dat dit zich met name afspeelt in beroepen waar veel klantcontacten zijn.

Feit 7: Mogelijk ook discriminatie op basis van leeftijd en handicap maar minder onderzoek beschikbaar  

Er zijn relatief minder studies verricht naar discriminatie bij werving en selectie op grond van leeftijd en handicap. In een studie van Lössbroek, Lancee, Van der Lippe en Schippers (2021) in verschillende landen waaronder Nederland beoordeelden managers cv’s van (fictieve) sollicitanten van verschillende leeftijden. Het bleek dat sollicitanten puur en alleen vanwege een hogere leeftijd minder kans maakten om geselecteerd te worden. Leeftijdsdiscriminatie is ook aangetoond met praktijktesten en komt in Europa ook meer voor dan in de Verenigde Staten (zie deze studie). 

In een onderzoek in Nederland van Panteia, werden in totaal 707 fictieve cv's gedurende enige tijd op internet geplaatst. Te zien was dat er in 2015 sprake was van leeftijdsdiscriminatie maar in 2019 toen er meer krapte was op de arbeidsmarkt, niet meer. Hoe de situatie anno 2025 is, is niet bekend. Ook als het gaat om discriminatie op grond van handicap, dan zijn er ook aanwijzingen gevonden dat dit speelt in Europa (zie deze studie van Lippens et al., 2023). Hoe vaak dit precies speelt in Nederland is niet onderzocht.