De participatieverklaring biedt juist kansen voor gelijkwaardig burgerschap

De participatieverklaring is bedoeld om vluchtelingen te wijzen op de waarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit en dat participatie in Nederland belangrijk is. Nieuwkomers moeten als onderdeel van hun inburgeringsexamen eerst het traject rond de participatieverklaring doorlopen bij de gemeente.

Symboolpolitiek?

Op De Correspondent verscheen onlangs een artikel met daarin een aantal argumenten waarom de verklaring een heel slecht idee is. Deze zou ten eerste in strijd zijn met fundamentele waarden als vrijheid van gedachten, geweten en godsdienst en vrijheid van meningsuiting. Het ‘stokpaardje’ van demissionair PvdA-minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken was aanvankelijk bedoeld voor EU-migranten en staat volgens De Correspondent voor symboolpolitiek. Ook staat het gelijkwaardig burgerschap in de weg en zou er beter geïnvesteerd kunnen worden in structurele integratie.

De argumentatie is vooral gebaseerd op hoe het besluit voor de verklaring tot stand is gekomen en wettelijke gelijke rechten. Maar de discussie zou moeten gaan waar het om draait: de participatie van nieuwkomers.

Drie redenen waarom ik het niet eens ben met de critici:

1. Gemeenten hebben meer aandacht voor participatie van nieuwkomers

De participatieverklaring is gekoppeld aan structurele integratie en inburgering en gemeenten zijn verplicht begeleiding te bieden als onderdeel van het participatieverklaringstraject. Een voorbeeld is Lelystad. Nieuwkomers gaan daar als onderdeel van het participatieverklaringstraject langs bij verschillende bedrijven. Ook stellen ze persoonlijke doelen om aan werk te komen, zodat zij zelf sneller hun plek vinden in de Nederlandse samenleving.

Veel gemeenten gebruiken de participatieverklaring om meer aandacht te hebben voor de participatie van nieuwkomers Zelfs VluchtelingenWerk Nederland, die eerder aangaf tegen de Participatieverklaring te zijn, biedt een traject aan om het besef van de inhoud van de verklaring te vergroten en zo de impact te bevorderen.

2. Nieuwkomers hebben vaak iets extra nodig

Critici stellen dat de participatieverklaring gelijkwaardig burgerschap aantast, maar zij lijken te vergeten dat het om nieuwkomers gaat. Om tot gelijkwaardig burgerschap te komen, bijvoorbeeld gelijke kansen op de arbeidsmarkt, hebben nieuwkomers vaak iets extra nodig. Meerdere onderzoeken bevestigen dat vluchtelingen, met name de ‘kansarme’ groep, extra ondersteuning nodig hebben. Bij aanvang kennen zij meestal niet de Nederlandse principes en ‘codes’ (waarden), spreken zij de Nederlandse taal niet en is het voor hen een enorme zoektocht. Dat het voor alle inburgeringsplichtigen verplicht is, geeft het alle nieuwkomers - vrouwen, mannen, mensen die liever thuis zouden blijven of actieve mensen etc. - de kans om kennis te nemen van wat belangrijk is bij participatie.

3. Samen ergens voor staan, werkt verbindend

Het is goed om als samenleving te staan voor fundamentele waarden. Samen ergens voor gaan staan en bespreken hoe je er samen vorm aan geeft, werkt verbindend. Dit heb ik onder andere gemerkt bij dit pilotproject in Amsterdam Zuidoost.

Het ondertekenen van de verklaring is een mooi symbool van waar je voor staat. Belangrijk is wel om de dialoog aan te gaan over hoe je de kernwaarden uitdraagtomdat de waarden dan pas invulling en betekenis krijgen.

Álle Nederlanders

Mijn argumentatie neemt trouwens niet weg dat het goed zou zijn als alle Nederlanders óók stil staan bij onze kernwaarden en hierover uitwisselen met anderen, zoals ook Annemarie van Hinsberg aangaf in haar blog. Maar het participatieverklaringstraject voor de nieuwkomers lijkt me in ieder geval een goede start.