Mijn reis als pelgrim

In de collegiale uitwisseling van vakantiebestemmingen gooien Frankrijk en Italië steevast hoge ogen: wandelen, kamperen, pittoreske dorpjes bezoeken en indrukwekkende steden aandoen. Hoewel ik zelf niet naar deze bestemmingen uitreis, ga ik wel wandelen, veel wandelen, kamperen en een stad aandoen – a city that never sleeps. Niet New York, maar een andere stad die deze kwalificatie eer aandoet: Mekka. 

Blog
Religie

Als pelgrim ga ik me over een paar dagen onderdompelen in een aaneenschakeling van rituelen die mij op spiritueel niveau dichter bij mijn Schepper moeten brengen. Het iconische beeld van miljoenen pelgrims die om het zwarte kubusvormige gebouw (de kaaba) lopen, is wereldberoemd. Geen enkel gebouw ter wereld heeft zo’n aantrekkingskracht. Iedere praktiserende moslim, en ook ik, wendt zich fysiek – dagelijks - in zijn gebed tot de kaaba, dat symbool staat voor de uniciteit van God. Gefascineerd ben ik er door, en ik niet alleen. De Saoedische kunstenaar Ahmed Mater heeft er een prachtig geabstraheerd werk van gemaakt, waarin toch in één oogopslag duidelijk is dat de zwarte magneet de kaaba voorstelt en de kleine ijzeren partikels de zwerm aan pelgrims symboliseren. Kijkend naar dit werk in het Tropenmuseum tijdens de expositie ‘Verlangen naar Mekka’  probeer me voor te stellen hoe ik straks één van hen ben. Dat is nog maar amper te bevatten. Als ik er nu woorden aan moet geven, dan verwacht ik me ‘nietig’ te zullen voelen, maar tegelijkertijd ‘groot’ en ‘gewenst’, althans dat hoop ik dan – in het aangezicht Gods.  

Mentaal voorbereiden

Naast de praktische voorbereidingen, zoals inentingen (de kans op ziektes in 40+ graden-omstandigheden in het gezelschap van een paar miljoen mensen is alom aanwezig) probeer ik ook tijd en rust te vinden om me mentaal voor te bereiden, op wat voor veel moslims – en dus ook voor mij – als de belangrijkste reis in het leven geldt. Dat betekent nu dus veel lezen, met vrienden en familie die mij zijn voorgegaan spreken over hun ervaringen, workshops volgen en YouTube-filmpjes bekijken, vooral die over de situatie terplekke geven een goed beeld. Naast de ‘technische’ do’s en don’ts die je als pelgrim in acht moet houden (het afbreken van een takje of het meppen van vliegen of muggen alsook het moedwillig vertrappen van mieren is bijvoorbeeld verboden in het heilige gebied rondom de kaaba, omdat al het leven – hoe klein ook – respect verdient) vraag ik me ook af wat de diepere betekenis is van een belangrijk ritueel als de rondgang om de kaaba (de tawaaf) en met name waarom pelgrims die tegen de klok in verrichten. 

Tegen de klok in

Een snelle zoektocht in mijn koran-editie met aantekeningen uit een eerder gevolgde exegesestudie leert dat er meer natuurlijke verschijnselen zijn die tegen de klok in bewegen, waarvan al in de zevende eeuw melding wordt gemaakt. Denk aan de maan die rondom de aarde roteert, de aarde die om de zon draait en de planeten van ons zonnestelsel die om de zon roteren. Of gewoon dichter bij huis. Onze eigen bloedsomloop: die loopt ook tegen de klok in. De diepere betekenis van deze (koranische) verwijzingen is dat alles een creatie is van de Schepper en dat alle schepselen – dus ook bomen (vandaar de takjes die niet afgebroken mogen worden) en dieren (die dus niet achteloos vertrapt mogen worden) en mensen die Ene God aanbidden. 

Twee heuvels

Naast de tawaaf ben ik door nog een ander ritueel gegrepen: de Sa’ie ofwel het zeven keer lopen tussen de heuvels van Safa en Marwa. Hiermee herdenken en doorleven pelgrims het wanhopige moment waarin Hagar (Hadjar; de tweede vrouw van de profeet Abraham/Ibrahim) naar water zocht om haar zoon te drinken te geven. Prachtig om te zien hoe deze gebeurtenis is uitgegroeid tot ritueel, nota bene waarin een vrouw de hoofdrol speelt. Jaarlijks worden miljoenen mensen door dit ritueel geïnspireerd om ook hun eigen search and struggle, hoop en wanhoop (vandaar de twee heuvels) te omarmen. Ik hoop straks een van hen te zijn.

Dit blog is door Hanan Nhass (werkzaam bij KIS tot 1 december 2021) op persoonlijke titel geschreven en krijgt na het voltooien van de bedevaart een vervolg.

Foto bovenaan: Magnetism II, Ahmed Mater, 2012. Afbeelding via het Tropenmuseum, met dank aan de kunstenaar.