Twee werelden combineren

Tussen twee werelden in zitten, betekent in dit geval dat jongeren over meerdere interpretatiekaders en gedragsmodellen beschikken. Hoe zij handelen, is georiënteerd op verschillende culturele systemen tegelijkertijd. Vanwege tegenstellingen tussen die twee werelden, ervaren sommige jongeren het als een probleem om deze te combineren. Maar er zijn ook voorbeelden van jongeren die er wel in geslaagd zijn om de beide werelden te combineren. Daar valt veel van te leren en verdient daarom aandacht.

Neem een voorbeeld aan mijn neef Omran. Omran is 21 jaar en geboren en getogen in Arnhem. Een echte ‘Ernhemmer’ die zijn jeugd in de wijken van Presikhaaf op zijn Vespa heeft doorgebracht. Tegelijkertijd is hij Afghaan in hart en nieren. Qua etniciteit is hij half Pashtun en half Tadjiek; de twee grootste etnische groeperingen in Afghanistan. Zijn achtergrond bestaat dus uit meerdere lagen: Afghaan (Pashtun/Tadjiek) en Nederlander (Arnhemmer). Van de buitenwereld krijgt hij ook nog het etiket ‘allochtoon’: een derde categorie die niet verwijst naar een etniciteit maar naar zijn ‘vreemde’ achtergrond. De veelgebruikte en maatschappelijk geaccepteerde zin ‘van allochtone komaf’ is daarom ook onjuist. ‘Allochtonie’ of ‘allochtoonistan’ is immers geen land of streek en dus kan allochtoon geen afkomst zijn. Tot slot, Omrans gezin is ooit gevlucht uit Afghanistan. Dat maakt hem in de ogen van sommigen ook een ‘vluchteling’, ondanks dat hij nooit de oorlog heeft meegemaakt of een voet in Afghanistan heeft gezet.

Omran heeft gekozen voor een identiteit waarin hij zichzelf kan zijn

Maar we zijn er nog niet. Omran is moslim, specifiek een soennitische moslim volgens de Afghaanse Hanafi-wetschool. Omran is ook jong. Omran is een man. Hij is heteroseksueel. Omran is een tweede generatie Afghaan. Omran is een hardwerkende student aan de HAN. Omran heeft bijbaantjes als pizza- en autokoerier. Omran sport iedere dag. En zo kunnen we doorgaan. Kern is dat Omran beschikt over vele deelidentiteiten. Ondanks deze wirwar aan identiteitsmogelijkheden heeft Omran naar eigen zeggen uiteindelijk zijn weg gevonden en voelt hij zich in eerste instantie ‘Omran’: een Nederlandse jongeman met Afghaanse roots die veel ambities heeft voor zijn toekomst in Nederland.

Omran heeft gekozen voor een identiteit waarin hij zichzelf kan zijn. Jongeren zoals hij zijn zich bewust van hun zogenoemde vloeibare identiteit en benadrukken in elke specifieke situatie een element of aspect van een van die deelidentiteiten waarin zij zich het beste voelen. In dit verband wordt er gesproken van een ‘situationele identiteitskeuze’. Oftewel: naar gelang de situatie wordt een aspect of element van een identiteit gekozen.

Wat belangrijk is: Omran heeft zich wel eens uitgesloten en gediscrimineerd gevoeld. Bijvoorbeeld toen zijn docent op de vmbo zei dat Omran beter geen havo kon doen, aangezien hij als ‘allochtoon uit een achterstandswijk’ minder goede kansen had om de havo af te ronden en 'dus' vroegtijdig zijn school zou verlaten. Na een lange discussie is het hem uiteindelijk gelukt om alsnog naar de havo te gaan. Hij heeft zich er niet bij neergelegd en is verder gegaan met zijn ambities. Dat hij anders werd gecategoriseerd, waarmee zijn kwaliteiten en talenten werden onderschat, is voor hem geen reden geweest om zich uitgesloten te voelen van de samenleving. De reden hiervoor is dat hij wist wat zijn ambities waren en wat hij in zijn leven wilde bereiken: een goede opleiding nu en een goede baan later. Bovendien heeft zijn omgeving hem gesteund in al zijn stappen en hem gemotiveerd zich verder te ontwikkelen. Dit heeft hem empowered om zijn eigen plek te vinden in onze samenleving. Zo wist hij zijn ‘twee werelden’ te combineren.