Keti Koti Tafel

De Keti Koti Tafel ambieert een bijdrage te leveren aan het verminderen van racisme en discriminatie in onze samenleving. Hoofddoel van de Keti Koti Tafel is het verminderen van impliciete en expliciete vooroordelen en stereotypen: in eerste instantie bij ‘witte’ Nederlanders ten aanzien van ‘zwarte’ Nederlanders maar ook omgekeerd. Daarnaast is het doel erkenning van discriminatie en racisme door zowel ‘witte’ als ‘zwarte’ deelnemers en laten inzien dat de wortels hiervan in de gedeelde koloniale en slavernijgeschiedenis liggen. Tenslotte draagt deze dialoogtafel bij aan het onderling vertrouwen tussen deelnemers en in de dialoog als manier om op een veilige manier in gesprek te gaan met volslagen vreemden en/of mensen met een heel ander perspectief. Dit wordt bevestigd door recente toepassingen van deze dialoogmethode in andere contexten, zoals andere postkoloniale contexten of in de context van de oorlog tussen Israël en Hamas.

Doelgroepen van de interventie

Volwassenen en jongvolwassenen die bereid zijn om deel te nemen aan een Keti Koti tafel. De plekken waar de Keti Koti Tafels worden gehouden zijn bijzonder divers. Zo stonden we op en rond 1 juli naast de Gouden Koets op de binnenplaats van het Amsterdam Museum, in de Muiderkerk bij het Oosterpark in Amsterdam en waren we aan het werk in het Mauritshuis te Den Haag. Onder de 230 samenwerkingsorganisaties zijn onder andere het stadsarchief van de Gemeente Amsterdam, de Spiegelzaal in Zwolle, het Nationaal Theater in Den Haag, Centraal Museum Utrecht, het Joods Historisch Museum, meerdere openbare bibliotheken, universiteiten, hogescholen, ministeries, gemeentes, enzovoorts. In aangepaste vorm wordt de dialoogmethode ook gebruikt in onder andere middelbaar, hoger en wetenschappelijk onderwijs en in de voorprogramma’s van theater- en filmvoorstellingen. 

Doel van de interventie

Hoofddoel van de Keti Koti Tafels is vermindering van impliciete en expliciete vooroordelen en stereotypen: in eerste instantie bij ‘witte’ Nederlanders ten aanzien van ‘zwarte’ Nederlanders maar ook omgekeerd. Hierdoor treedt ook onderling begrip en empathie op. Daarnaast is het doel erkenning van discriminatie en racisme door zowel ‘witte’ als ‘zwarte’ deelnemers en laten inzien dat de wortels hiervan in de gedeelde koloniale en slavernijgeschiedenis liggen.
Nevendoelstelling is het vertrouwen in dialoog met vreemden, zelfs over een pijnlijk thema als racisme, te vergroten.

Subdoelen

• Het vergroten van empathie en begrip tussen ‘zwarte’ en ‘witte’ Nederlanders (1)
• Het verminderen van ontkenning van racisme en discriminatie ten aanzien van ‘zwarte’ Nederlanders en de wortels daarvan in het gedeelde koloniale en slavernijverleden (2)
• Het verminderen van ‘kleurenblindheid’: het pretenderen geen verschillen in huidskleur te zien, dit niet op te merken (3)
• Het versterken van positieve associaties van ‘zwart’ met ‘wit’ en omgekeerd (4) 
• Het vergroten van het vertrouwen tussen ‘wit’ en ‘zwart’ (5)
• Het vergroten van het vertrouwen op de dialoog als manier om met vreemden een persoonlijk en transformerend gesprek te voeren. (6)

Werkzame mechanismen

1. Inleving en empathie

De centrale theorie ter onderbouwing van het dialooggedeelte in de Keti Koti Tafel is de Contact-theorie van Allport (1954). Het teweegbrengen van empathie is een van de belangrijkste verklaringen waarom contact vooroordelen kan verminderen (Pettigrew & Tropp, 2008). Op zichzelf zijn inleving en empathie ook bewezen als mechanismen die de houding van mensen verbeteren naar ‘de ander’ (Felten & Broekroelofs, 2023). 

2. Stil staan bij de verschillende ervaringen van ‘wit’ en ‘zwart

Kleurenblindheid houdt in dat mensen claimen zelf geen waarde aan huidskleur of etniciteit te hechten, waarmee zij echter zowel hun eigen mogelijke – impliciete – vooroordelen of houdingen negeren als ook de maatschappelijke presentie van racisme en ervaringen van minderheden ontkennen en zo de bestrijding van racisme en discriminatie bemoeilijken (Neville et al. 2013; Savenije et al., 2014). Om kleurenblindheid te verminderen kan er bijvoorbeeld een korte film worden gekeken over de verschillende ervaringen die witte en zwarte mensen hebben (Bronder, 2016; Soble, Spanierman, Liao, 2011). In de interventie Keti Koti Tafel wordt niet gewerkt met film maar met het delen van ervaringen tussen witte en zwarte mensen, waarbij het verschil in positie, expliciet gemaakt wordt. 

3. Gedeelde gemoedstoestand, gedeeld ‘wij gevoel’

Het samen eten en het gebruik maken van rituelen (symbolische handelingen) en maaltijden kunnen zorgen voor een gedeeld groepsgevoel onder de deelnemers creëren en versterken (Fiske, 1992). Zoals de socioloog Collins stelt: door gezamenlijk de aandacht te vestigen op bepaalde objecten en/of activiteiten en daardoor ook in een gedeelde gemoedstoestand te raken, wordt onder andere onderlinge solidariteit gecreëerd door zulke 'interaction ritual chains' (Collins, 2014). Samen eten en de symbolische handelingen bij de Keti Koti Tafel, die ervaren kunnen worden als positieve momenten met personen van een andere groep of huidskleur, genereren zodoende het contact en de positieve associaties die vooroordelen en stereotyperingen kunnen verminderen en bijdragen aan gedragsveranderingen. De filosoof Alain de Botton stelt dat het in een seculiere of zelfs atheïstische samenleving van belang is om op een creatieve manier te zoeken naar nieuwe rituelen, omdat die ook in een niet-religieuze gemeenschap een belangrijke rol kunnen spelen (De Botton, 2012). De gezamenlijke maaltijd en de symbolische handelingen leiden ook tot meer samenzijn en onderlinge verbondenheid (Miller, Rozin & Fiske, 1998; Hamburg et al., 2014). Zo’n positieve context van onderlinge verbondenheid en eten zorgt voor een positievere associatie van mensen uit een andere etnische groep (Gawronski & Bodenhausen, 2006). 

4. Intimiteit en vertrouwdheid tussen deelnemers groeit

De dialoog is zo gestructureerd dat de gesprekspartners echt naar elkaar luisteren zodat er vertrouwen kan ontstaan. Maar de symbolische handelingen dragen in het bijzonder bij aan de intimiteit en vertrouwdheid tussen deelnemers waardoor zij met een wildvreemde een persoonlijke dialoog over gevoelige en pijnlijke onderwerpen durven te houden. Tijdens het kokosolie-ritueel, bijvoorbeeld, smeren de twee dialoogpartners zwijgend elkaars polsen die bij slaven veelvuldig geboeid waren - in met wat kokosolie om zo symbolisch elkaars pijn te verlichten (Keestra, 2020). 

Verandertheorie

Bekijk het schema

Evaluatie

• We hebben mondeling gevraagd op het einde van de interventie naar de waardering/ tevredenheid van de deelnemers (‘Wat vonden jullie ervan?’) 
• We hebben via een formulier gevraagd naar de waardering/ tevredenheid van de deelnemers (denk aan vragen zoals “Wat vond je er goed aan?”, “Welke tips heb je nog?”, “Wat kan er nog beter?” etc.)
• We hebben een procesevaluatie gedaan: via interviews, vragenlijsten en/of observaties hebben we onderzocht of de interventie is uitgevoerd zoals bedoeld (denk aan “Worden alle onderdelen gedaan of worden er onderdelen overgeslagen?”, “Worden de werkvormen op de juiste manier uitgevoerd?”) 
• We hebben een kwalitatieve evaluatie gedaan waarbij we interviews hebben gedaan met deelnemers na afloop om na te gaan wat deelnemers van de interventie vonden (denk aan vragen zoals “Wat vond je er goed aan?”, “Welke tips heb je nog?”, “Wat kan er nog beter aan de interventie?” etc.)
• We hebben een kwalitatieve evaluatie gedaan in de vorm van ‘ervaren baat’ onderzoek; dat houdt in dat we deelnemers na afloop van de interventie bevraagd hebben (via interviews, groepsinterviews of focusgroepen) over wat de interventie hen heeft opgeleverd en wat zij doen met het geleerde in de praktijk (denk aan vragen zoals “Wat heb je in de praktijk veranderd na het volgen van de interventie?”) 
• We hebben een kwantitatieve evaluatie gedaan waarin deelnemers achteraf een vragenlijstje hebben ingevuld over wat zij hebben geleerd en/ of hebben gehad aan de interventie. 

Naast de structurele evaluaties die gedaan worden door middel van (digitale) evaluatieformulieren die aan alle (steeds vooraf aangemelde) deelnemers worden toegestuurd, zijn meerdere evaluaties uitgevoerd door (master)studenten van verschillende universiteiten in het kader van hun scriptieonderzoek. Daarbij zijn verschillende methoden gehanteerd zoals interviews, participerende observatie en focusgroepen. 

Onderzoeksonderwerpen waren onder andere de werkzame ingrediënten van de Keti Koti Tafel, de persoonlijke impact op korte en langere termijn en de overwegingen om deel te nemen aan de tafel.
De stichting houdt meer rekening met de gehoorde overwegingen bij de PR rondom dialoogtafels. Tijdens de tafel zelf besteden we waar mogelijk aandacht aan de historische achtergrond van besproken uitsluitingsmechanismen in de slavernijgeschiedenis. Op verzoek van organisaties bieden we meer varianten van de dialoogtafel aan, maar bovendien ook vervolgactiviteiten om zo de impact te versterken. Aangezien deelnemers regelmatig aangeven zich te willen inzetten voor deze maatschappelijke dialoog heeft de stichting vrijwilligersbeleid en -activiteiten ontwikkeld.

De evaluaties hebben ook hun weerslag in meerdere masterscripties gevonden, in publieke media maar ook in wetenschappelijke publicaties zoals het artikel 'Van narratieve tot dialogische identiteit. Identiteit en refiguratie tijdens de Keti Koti Tafel' waarin resultaten worden beschreven door mede-initiatiefnemer dr. M. Keestra. Deelnemers hebben veel inzichten opgedaan en hebben de Keti Koti Tafel ervaren als emotioneel, als iets dat hen raakt en als iets dat hun persoonlijke identiteit beïnvloed heeft. Zie het artikel: Keestra, M. (2020). Van narratieve tot dialogische identiteit. Identiteit en refiguratie tijdens de Keti Koti Tafel. Filosofie & Praktijk, 41(3), 19-39.

Onderzoek

• Adviescommissie Versterken Weerbaarheid Democratische Rechtsorde (2023) Koester de democratie! Een dringende oproep om de democratische rechtsorde weer voor iederéén te laten werken. 
• Allport, G. W. (1954). The nature of prejudice. Reading, MA: Addison. Wesley.
• Botton, A. de (2012). Religion for Atheists: A Non-believer's Guide to the Uses of Religion. London, Penguin|
• Brockmeier, J. (2019) “Memory, Narrative, and the Consequences.” Topics in Cognitive Science 11(4), 821-824
• Felten, H. & Broekroelofs, R. (2023) Wat werkt bij het verminderen van discriminatie? Utrecht/ KIS
• Fiske, A. (1992). “The four elementary forms of sociality: framework for a unified theory of social relations.” Psychological Review 99(4): 689-723.
• Gawronski, B., & Bodenhausen, G. V. (2006). Associative and propositional processes in evaluation: an integrative review of implicit and explicit attitude change. Psychological bulletin, 132(5), 692.
• Hamburg, M., Finkenauer, C. & Schuengel, C. (2014). “Food for love: the role of food offering in empathic emotion regulation.” Frontiers in psychology, 5, 32.
• Immler, N.L. & Wentholt, N. (2023) “Historical Redress Through Dialogue: Grassroots Can Change The National Conversation About Dutch Slavery.” Leuven Transitional Justice Blog
• Keestra, M. (2023). Transgenerational Trauma and Worlded Brains: An Interdisciplinary Perspective on “Post-Traumatic Slave Syndrome”. In Worlding the Brain (pp. 63-81). Brill.
• Keestra, M. (2020). Van narratieve tot dialogische identiteit. Identiteit en refiguratie tijdens de Keti Koti Tafel. Filosofie & Praktijk, 41(3), 19-39.
• Miller, L., Rozin, P., & Fiske, A. P. (1998). Food sharing and feeding another person suggest intimacy; two studies of American college students. European Journal of Social Psychology, 28(3), 423-436.
• Neville, H. A., Awad, G. H., Brooks, J. E., Flores, M. P., & Bluemel, J. (2013). Color-blind racial ideology: Theory, training, and measurement implications in psychology. American Psychologist, 68(6), 455.
• Pettigrew, T. F., & Tropp, L. R. (2008). How does intergroup contact reduce prejudice? Meta‐analytic tests of three mediators. European journal of social psychology, 38(6), 922-934.
• Ramasubramanian, S, Sousa, A.N. & Gonlin, V. (2017) “Facilitated difficult dialogues on racism: a goal-based approach.” Journal of Applied Communication Research, 45(5), 537-556
• Savenije, G. Boxtel, C. van & Grever, M. (2014). “Learning about sensitive history:“Heritage” of slavery as a resource.” Theory & Research in Social Education, 42(4), 516-547.
• Soble, J. R., Spanierman, L. B., & Liao, H. Y. (2011). Effects of a brief video intervention on White university students' racial attitudes. Journal of counseling psychology, 58(1), 151.
• Stoutjesdijk, M.J. (2019) “Judaism, slavery and commemorative ritual in the Netherlands.” NTT Journal for Theology and the Study of Religion, 73(2), 65-85.