E-learning: vrouwelijke nieuwkomers begeleiden op weg naar werk
Volgens KIS-onderzoek richten gemeenten zich bij de arbeidstoeleiding van statushouders onbewust vooral op mannen en krijgen vrouwen niet de begeleiding die ze juist zo hard nodig hebben. De nieuwe e-learning module ‘Vrouwelijke nieuwkomers begeleiden op weg naar werk’ helpt uitvoerend professionals bij gemeenten om vanuit een meer gendersensitieve blik verder te kijken dan hun eigen, soms stereotiepe aannames.
Veel gemeenten zijn succesvol in hun streven om statushouders aan werk te helpen. Wie gerichter kijkt, ziet dat vooral mannen (weer) arbeids-participeren. ‘Vrouwelijke nieuwkomers zijn minder vaak aan het werk, ook als ze al langer in Nederland wonen’, beaamt KIS-projectleider Joline Verloove. ‘Soms ligt dit aan de situatie. Waar begeleiding vanuit de gemeente "nu" start, creëren sommige vrouwen liefst eerst een stabiele thuissituatie. Is hun man aan het werk en gaan de kinderen naar school, dan zijn ze zelf aan de beurt; jaren later dus. Verder willen vrouwelijke nieuwkomers vaak werk dat buiten hun bereik ligt, althans op korte termijn, zoals in de zorg of kinderopvang. Hier kom je zonder diploma’s en een hoger taalniveau eigenlijk niet aan de slag.’
Concrete lijntjes met typische ‘vrouwensectoren’, zoals de kappers- en schoonheidsspecialistenbranche zijn er niet. Of beter: nóg niet.
Mannenberoepen
Ook klantmanagers kunnen debet zijn aan de lage deelnamescore, blijkt uit onderzoeken van onder meer KIS (Kennisplatform Inclusief Samenleven). Verloove: ‘Veel klantmanagers richten zich automatisch en vaak onbewust op mannen. Die zijn meestal langer in Nederland, spreken daardoor de taal beter, zodat ze eerder aan het werk en dus sneller uit de uitkering kunnen. Verder leeft nog steeds de gedachte dat vrouwen primair de zorgtaken uitvoeren, waarmee je traditionele rolpatronen, als ze er al zijn, alleen maar verder versterkt.’ Fatima Merabet, adviseur Werk, Participatie en Inkomen (WPI) bij Team Inzicht & Advies van de gemeente Amsterdam, herkent veel in wat Verloove zegt. ‘Al een paar jaar besteden we bewust extra aandacht aan vrouwelijke nieuwkomers. Toch stromen vooral mannen uit, omdat trajecten bijna allemaal op mannenberoepen in de bouw, metaal en techniek zijn gericht. Concrete lijntjes met typische "vrouwensectoren", zoals de kappers- en schoonheidsspecialistenbranche zijn er niet. Of beter: nóg niet.’
Beeldvorming doorbreken
In een poging om de arbeidstoeleiding van vrouwelijke statushouders te stimuleren en anders in te steken, ontwikkelde KIS de e-learning module ‘vrouwelijke nieuwkomers begeleiden op weg naar werk’. ‘In de module gaan klantmanagers - of breder: alle uitvoerend professionals - aan de slag met stereotiepe beeldvorming’, vertelt Verloove. ‘Heel concreet biedt het hen handvatten om verder te kijken dan hun eigen aannames en om zélf aan de knoppen te draaien. Klantmanagers hebben als individu geen invloed op de omvang van hun caseload, maar in zekere mate wél op de kwaliteit van hun begeleiding. De module laat via verschillende voorbeeldsituaties en casussen zien hoe je iemand perspectief op werk blijft bieden door het zetten van steeds de juiste stappen.’
De kunst is om stereotypen te doorbreken, zonder te ontkennen dat er specifieke belemmeringen bestaan die uniek zijn voor vrouwen met een migratieachtergrond.
Gendersensitieve benadering
Heel waardevol in dat ‘stappenmodel’ is dat module-gebruikers spelenderwijs leren geen oordeel te hebben over de traditionele man-vrouw-rolverdeling, maar zich er wél bewust van zijn, aldus Suzanne Bouma, die vanuit haar functie als senior-onderzoeker bij Atria is gevraagd om mee te denken over de module-opzet. ‘De kunst is om stereotypen te doorbreken, zonder te ontkennen dat er specifieke belemmeringen bestaan die uniek zijn voor vrouwelijke nieuwkomers. Via de module leer je welke obstakels dat zijn en óf ze er zijn, als onderdeel van een gendersensitieve benadering.’ Verloove vult aan: ‘Sommige professionals gaven tijdens de inleidende focusgroepen aan dat ze "mannen en vrouwen hetzelfde, bewust genderneutraal, behandelen". In de module laten we zien dat dit niet werkt. Veel vrouwen hebben extra, of andere ondersteuning nodig om dezelfde kans te krijgen. Een neutrale benadering zet ze juist op achterstand.’
Werken aan zelfstandigheid
Mede daarom moet er, vindt Bouma, tijdens klantgesprekken ook aandacht zijn voor maatschappelijke en relationele aspecten; iets wat volgens haar nu meestal niet gebeurt. ‘Vrouwelijke nieuwkomers komen terecht in een maatschappij waar het anderhalfverdienersmodel nog alomtegenwoordig is: mannen zijn kostwinner, vrouwen werken deeltijd. In het verlengde daarvan is het belangrijk om te kijken naar het relationele niveau. Neemt een man zijn rol als kostwinner heel serieus, en gaat niet hijzelf maar zijn vrouw werken of meer verdienen, dan kan dit een risico vormen voor haar veiligheid. In het traject moet daarom worden onderzocht of vrouwen toegang hebben tot eigen middelen, om er zeker van te zijn dat ze ook werken aan hun zelfstandigheid.’
Teveel prikkels
Fatima Merabet hoopt dan ook dat de module bijdraagt aan meer wederzijds begrip tussen klantmanagers en vrouwelijke nieuwkomers als startpunt voor de opbouw van een vertrouwensband, dus van succes. ‘Laatst las ik een dossier van een alleenstaande, redelijk hoog opgeleide vrouwelijke statushouder uit Syrië. Als voormalig receptioniste van een medische kliniek wil ze het liefst een administratieve baan. In Amsterdam had ze de laatste jaren verschillende baantjes, maar steeds werd ze ontslagen vanwege haar prikkelbare gedrag. Ze heeft moeite met hiërarchie en interpreteert dingen anders dan bedoeld. Haar klantmanager probeert hierover met haar te praten. Wat lastig is, omdat ze door een gebrekkig zelfinzicht niet ziet waar het aan ligt. Terwijl de reden duidelijk is. In Syrië had ze een zelfstandige baan met veel eigen verantwoordelijkheid. Hier werkte ze tot nu toe bij filialen in grote teams met een hoge werkdruk en teveel prikkels. Ik heb de klantmanager al getipt om samen met deze vrouw met de e-learning module aan de slag te gaan. Die brengt haar verder, dat weet ik zeker.’
Noodzakelijk instrument
Dat de e-learning-module een meer dan welkome aanvulling is op het bestaande klantmanagers-aanbod, is volgens Bouma evident. ‘De module bevat goede voorbeelden en heldere casuïstiek. Het plaatst zaken in een ander perspectief en zet je aan het denken, waarmee het eigenlijk voor elke klantmanager een noodzakelijk instrument is.’ Daar kan Verloove het alleen maar mee eens zijn. ‘Hopelijk vormt de module een uitnodiging om als professionals ook intern met elkaar in gesprek te gaan over hoe ze de factor ‘gender’ bewuster kunnen meenemen in de begeleiding van vrouwelijke nieuwkomers. Hier valt nog een wereld te winnen.’
Volg de e-learning
De e-learning is gratis en duurt 90 minuten. Wil je deze online training volgen? Registreer je eenmalig en eenvoudig met je naam en e-mail adres via onderstaande link. Het account geeft daarna toegang tot je persoonlijke homepage op de Movisie Academie: de online leeromgeving van Movisie. Sociaal werkers ontvangen 5,5 PE-punten via het Registerplein.
Bekijk het filmpje op YouTube om een beeld te krijgen van de e-learning:
Tekst: Pieter Matthijssen