Stand Up tegen straatintimidatie en (seksueel) grensoverschrijdend gedrag

Doelgroepen van de interventie

Omstanderinterventie is iets wat iedereen kan leren en gebruiken. De versie in deze gids gaat vooral over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Deze workshop is goed voor studenten, mensen die in de horeca werken, lhbtiqa+ groepen en organisaties. Er zijn ook aangepaste versies voor andere groepen, zoals kinderen, mensen met een lichte verstandelijke beperking, en handhavers. Er zijn ook aangepaste versies voor specifieke groepen, zoals jonge moslimvrouwen, die te maken hebben met islamofobie en seksisme op straat.

Doel van de interventie

• Deelnemers leren hoe ze veilig kunnen ingrijpen als ze getuige zijn van grensoverschrijdend gedrag en straatintimidatie.

Subdoelen

Subdoel 1

Deelnemers herkennen verschillende vormen van straatintimidatie en grensoverschrijdend gedrag, ook de minder duidelijke en niet illegale vormen. 

• Deelnemers herkennen strafbare vormen van straatintimidatie en grensoverschrijdend gedrag, zoals ongewenste aanrakingen.
• Deelnemers herkennen subtiele en (nog) niet strafbare vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, zoals sissen, naroepen, staren, niet accepteren van een nee, en proberen iemand te overtuigen om seksuele handelingen te doen.

Subdoel 2

Deelnemers begrijpen de impact van straatintimidatie en grensoverschrijdend gedrag, zelfs als het subtiel en niet strafbaar is.

• Deelnemers begrijpen de impact van grensoverschrijdend gedrag op de volgende gebieden:
  • Psychologische gevolgen
  • Sociale en financiële gevolgen
  • Impact op de samenleving

Subdoel 3

Deelnemers begrijpen waarom ze mogelijk niet zouden ingrijpen.

• Deelnemers begrijpen het omstanderseffect.
• Deelnemers begrijpen pluriforme onwetendheid.
• Deelnemers begrijpen persoonlijke weerstanden tegen ingrijpen.

Subdoel 4

Deelnemers leren de 5 D's kennen.

Subdoel 5

Deelnemers kunnen de 5D’s gebruiken om veilig in te grijpen bij grensoverschrijdend gedrag en straatintimidatie.

Werkzame mechanismen

Inleving

Door het laten zien van een video van gebeurtenissen waarin grensoverschrijdend gedrag (GOG) plaatsvindt, waarin omstanders eerst niet en daarna wel ingrijpen, zien de deelnemers dat ingrijpen grote (positieve) impact kan hebben op de persoon die GOG meemaakt.

Bewustwording en inzicht

Door het begeleiden van een gesprek over de verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag, de impact ervan en de redenen waarom omstanders soms niet ingrijpen, wordt er inzicht gegeven in achterliggende mechanismen (zoals pluriforme onwetendheid) en bewustwording gecreëerd over hoe GOG eruit kan zien (ook voor mensen die het niet zelf meemaken), en wat voor impact dit kan hebben op iemand.

Kennisoverdracht

Door het laten zien van de 5D’s van omstanderinterventie met verschillende voorbeelden, leren we aan deelnemers hoe ze deze handvatten zelf in kunnen zetten in verschillende situaties.

Oefenen

Door te oefenen met toegepaste scenario’s per doelgroep, kunnen deelnemers zich inleven in een situatie en nadenken hoe ze de 5D’s toe zouden kunnen passen in de praktijk.

Verandertheorie

Bekijk het schema

Evaluatie

Procesevaluatie

Fairspace heeft een procesevaluatie laten uitvoeren door Atria, het Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis.

Methode

De onderzoekers van Atria, Britt Myren en Javier Koole, hebben vanaf oktober 2022 tot maart 2023 deelnemers, trainers en uitvoerders van Fairspace geïnterviewd, observaties gedaan bij trainingen en vragenlijsten uitgezet bij deelnemers, zowel direct na de training als bij deelnemers die twee of meer maanden eerder de training hebben gevolgd. De evaluatie bestaat uit meerdere dimensies: een procesevaluatie die is gericht op het verbeteren van de interventie, een bespreking van de opbrengsten van de training ten opzichte van de gestelde doelen en een toetsing van de training op basis van werkzame elementen zoals die is beschreven in bestaande literatuur over omstanderinterventie.

Resultaten

Uit de evaluatie komt naar voren dat deelnemers, trainers en uitvoerders over het algemeen positief zijn over de omstanderinterventie. Veel gehoorde reacties zijn dat de training bruikbaar is en fijne handvatten biedt om in te grijpen als omstander, maar ook om het gesprek te starten over straatintimidatie en grensoverschrijdend gedrag.

De resultaten lieten tot slot zien dat trainers, uitvoerders en deelnemers op de gestelde doelen inzichten en vaardigheden hebben verkregen, en de intentie uitspraken tot gedragsverandering. 99% van de deelnemers geeft aan te begrijpen wat seksueel grensoverschrijdend gedrag/straatintimidatie inhoudt, hoe het eruit ziet en wat de impact ervan is. Na het volgen van een workshop geeft 80% van de deelnemers aan dat ze zouden ingrijpen als ze getuige zijn van grensoverschrijdend gedrag. Daarnaast geeft 79% van de deelnemers aan na twee maanden of langer na de workshop nog steeds het gevoel te hebben dat ze weten wat ze moeten doen als ze omstander zijn van grensoverschrijdend gedrag/straatintimidatie. De onderzoeksresultaten geven aan dat omstanderinterventie training niet alleen invloed heeft op attitudeverandering, maar ook op het gerapporteerde gedrag van deelnemers.

Op basis van de interventielogica en de uitkomsten van de interviews zijn er dus aanwijzingen dat een brede uitrol van de training leidt tot deelnemers die eerder ingrijpen wanneer ze omstander zijn van grensoverschrijdend gedrag.

Van deelnemers die na de training in een situatie beland waren waarin ze omstander waren van straatintimidatie/grensoverschrijdend gedrag, gaf 89% aan dat ze gebruik hebben gemaakt van wat ze geleerd hebben tijdens de training.

Conclusie

Vanaf maart 2023 hebben wij de mogelijkheid om ons Stand Up programma op grote schaal uit te breiden. De uitkomsten van de procesevaluatie hebben ons verder gemotiveerd om deze impactvolle training aan te blijven bieden. We blijven ons inzetten voor een veiligere en inclusievere samenleving, en het trainen van actieve omstanders.

Onderzoek

• Potter, S. J., & Moynihan, M. M. (2011). Bringing in the Bystander In-Person Prevention Program to a U.S. military installation: results from a pilot study. Military Medicine, 176(8), 870–875. https://doi.org/10.7205/milmed-d-10-00483
• Liebst, L. S., Philpot, R. M., Bernasco, W., Dausel, K. L., Ejbye‐Ernst, P., Nicolaisen, M. H., & Lindegaard, M. R. (2019). Social relations and presence of others predict bystander intervention: Evidence from violent incidents captured on CCTV. Aggressive Behavior, 45(6), 598–609. https://doi.org/10.1002/ab.21853
• Ejbye‐Ernst, P. (2022). Does Third-Party Intervention Matter? A Video-Based Analysis of the Effect of Third-Party Intervention on the Continuation of Interpersonal Conflict Behaviour. The British Journal of Criminology, 63(1), 78–96. https://doi.org/10.1093/bjc/azab121
• Williams, J. L., Rheingold, A. A., Shealy, J., & LaRocque, R. (2019). A Multi-Campus pilot feasibility evaluation of a Bystander-Based Sexual Violence Prevention Program: exploring the influence of drinking behaviors on bystander behavior. Journal of Interpersonal Violence, 36(13–14), NP7675–NP7691. https://doi.org/10.1177/0886260519829286
• Lee, K. D. M., Edwards, K. M., Banyard, V. L., Eckstein, R. P., & Sessarego, S. N. (2019). Youth Strategies for Positive Bystander Action in Situations of dating and Sexual Violence: Implications for Measurement and Programming. Journal of Interpersonal Violence, 36(13–14), NP7653–NP7674. https://doi.org/10.1177/0886260519829287
• Mujal, G. N., Taylor, M. E., Fry, J., Gochez-Kerr, T., & Weaver, N. L. (2019). A Systematic Review of Bystander Interventions for the Prevention of Sexual Violence. Trauma, Violence, & Abuse, 22(2), 381–396. https://doi.org/10.1177/1524838019849587