Uit het onderzoek van de Monitor Sociale Inclusie blijkt dat vrijwel alle onderzochte Nederlandse Sinti en Roma dagelijks te maken krijgen met verschillende vormen van discriminatie (Seidler et al., 2024). 

Discriminatie en racisme jegens mensen met een Sinti- en Roma-achtergrond wordt ook wel ‘antiziganisme’ genoemd. Voor Sinti en Roma met families die al lange tijd in Nederland wonen, aldus de Monitor, kent deze discriminatie een lange geschiedenis. Er wordt zowel gerefereerd aan institutionele als persoonlijke discriminatie. Volgens Sinti en Roma die woonwagenbewoners zijn of dat willen worden, is het woonwagenbeleid van gemeenten en de landelijke overheid een voorbeeld van discriminatie (Seidler et al., 2024). Tussen 1999 en 2018 was er sprake van een gedecentraliseerd woonwagenbeleid, waarbij veel gemeenten kozen voor het afbouwen van het aantal woonwagens. Zo werd na het overlijden van een persoon de woonwagenstandplaats vaak opgeheven. Dit beleid staat in de volksmond bekend als het ‘uitsterfbeleid’ (Teodorescu et al., 2024). Omdat de ervaren discriminatie nauw samenhangt met beleid en in relatie staat tot het instituut de overheid, kan deze worden gekenmerkt als institutionele discriminatie. Dit komt doordat de regels en processen in het beleid van dit instituut hebben geresulteerd in ongelijke behandeling en/of uitkomsten (Felten et al., 2021).

Wanneer het gaat om interpersoonlijke discriminatie, wordt bedoeld dat deze plaatsvindt tussen mensen. Sinti- en Roma-respondenten in het onderzoek van de Monitor Sociale Inclusie ervoeren dit door anders te worden benaderd op straat, in het verkeer of door winkels en bedrijven. Als reactie vermijden sommigen confrontaties of verbergen ze hun identiteit wanneer dat kan (Seidler et al., 2024; Smits van Waesberghe et al., 2024). Voorbeelden van interpersoonlijke discriminatie gegeven door Roma-respondenten waren onder andere het in de gaten gehouden worden in winkels of uitgescholden worden om hun afkomst.

Een overzicht van de cijfers

Uit het onderzoek van de Fundamental Rights Agency (2020) naar Sinti, Reizigers en Roma in Nederland blijkt dat:

1. 40 procent van Nederlandse Sinti en Reizigers discriminatie ervaart bij werk, onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting en andere diensten.
2. 76 procent van Nederlandse Roma in Nederland discriminatie ervaart bij werk, onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting en andere diensten.
3. 59 procent van Nederlandse Sinti en Reizigers op de hoogte is van organisaties voor gelijke behandeling, zoals Antidiscriminatiebureaus of het College voor de Rechten van de Mens.
4. 12 procent van Nederlandse Roma op de hoogte is van een nationaal orgaan voor gelijke behandeling.
5. 55 procent van Nederlandse Sinti en Reizigers op de hoogte is van antidiscriminatiewetgeving.
6. 5 procent van Nederlandse Roma op de hoogte is van antidiscriminatiewetgeving.
7. 21 procent van Nederlandse Sinti en Reizigers tussen 2013 en eind 2018 een melding heeft gemaakt van discriminatie.
8. 13 procent van Nederlandse Roma tussen 2013 en eind 2018 een melding heeft gemaakt van discriminatie.
9. 33 procent van de Nederlanders zich oncomfortabel voelt bij het idee van Nederlandse Sinti, Roma en Reizigers als buren.

Discriminatie op het gebied van arbeid en dienstverlening

Volgens deelnemers aan dialoogsessies van het Verwey-Jonker Instituut is discriminatie op de arbeidsmarkt een veelvoorkomend probleem. Nederlandse Sinti en Roma ervaren dit zowel bij het solliciteren naar een baan als in de omgang met collega’s op de werkvloer. Werkgevers selecteren kandidaten volgens hen soms al op voorhand op basis van hun achternaam (Smits van Waesberghe et al., 2024). Ander onderzoek (Seidler et al., 2024) bevestigt dit, waarbij respondenten aangaven dat ze vanwege hun naam of postcode werden afgewezen voor een baan. Sommigen maakten zelfs mee dat ze werden ontslagen of klanten verloren. Daarnaast oordeelde het College voor de Rechten van de Mens dat er sprake was van discriminatie bij weigeren van dienstverlening aan verschillende Sinti- en Roma-individuen, onder andere bij het niet afleveren van huis-aan-huisbladen op woonwagenlocaties (2018), het weigeren van een autoverzekering (2019), en het niet verstrekken van geldleningen (2022).

Institutionele discriminatie

Uit het onderzoek Geen Ruimte voor Discriminatie blijkt dat discriminatie jegens Sinti en Roma is verweven in verschillende instituties, zoals overheids- en onderwijsinstellingen. De richtlijnen en procedures die in het beleid van deze instellingen worden toegepast, resulteren in ongelijke behandelingen en/of uitkomsten (Felten et al., 2021). Dit betreft bijvoorbeeld acties die gericht zijn op volledige groepen of gemeenschappen als reactie op handelen van enkele individuen, of gebaseerd zijn op stereotypen over de groep als geheel. Om deze reden hebben veel Nederlandse Sinti en Roma het gevoel dat ze allemaal over één kam worden geschoren.

Meer weten over discriminatie van Nederlandse Sinti en Roma? Kijk dan verder bij:

• Geen ruimte voor discriminatie: Handreiking voor gemeenten voor het tegengaan van anti-Zwart racisme, antisemitisme, anti-moslim racisme, antiziganisme en lhbti+ discriminatie.
• Het rapport van de Fundamental Rights Agency: Roma and Travellers in six countries.
• Dialooggesprekken Sinti en Roma: Meer zicht in de meest urgente kwesties en thema’s binnen de Roma- en Sinti-gemeenschappen om gelijkheid, inclusie en participatie te bevorderen.