Programma en deelsessies KIS-congres 29 september 2025

Programma

• 12.00 uur: Inloop met lunch
• 13.00 uur: Welkom middagvoorzitter Olaf Stomp
• 13.05 uur: Persoonlijke reflectie
• 13.20 uur: Keynote door antropoloog, schrijver en onderzoeker Sinan Çankaya
• 13.55 uur: Theatraal intermezzo
• 14.10 uur: Keynote door wethouder Linda Voortman, gemeente Utrecht
• 14.50 uur: Pauze
• 15.25 uur: Deelsessies
• 16.50 uur: Plenaire afsluiting
• 17.00 - 18.00 uur: Nazit & informeel napraten

Deelsessies

Je mag twee voorkeuren opgeven voor welke deelsessie je wilt volgen. Hieronder lees je meer informatie over de deelsessies.

1. Emancipatie in de superdiverse samenleving: Hoe werk je samen aan emancipatie met oog voor inclusie en intersectionaliteit? 

Nederland is een diverse samenleving, maar niet automatisch een inclusieve samenleving. Veel groepen ervaren ongelijkheid, uitsluiting en discriminatie. Ook is er op dit moment flink tegenwind als het gaat om inclusie, diversiteit en emancipatie: in de politiek, het publieke debat en binnen organisaties. In 2024 deed KIS onderzoek naar maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor emancipatie. Gericht op hoe deze organisaties binnen de superdiverse samenleving beter kunnen (samen)werken aan inclusieve en impactvolle emancipatiedoelen. Hiervoor spraken wij betrokkenen bij Queer in de Klas, D&I-activist binnen Defensie Mohan Verstegen en moslimvrouwencollectief S.P.E.A.K.

In deze deelsessie behandelen we met deelnemers verschillende vraagstukken rondom emancipatie in de superdiverse samenleving. Zoals welke strategieën het effectiefst zijn en hoe je inclusief en intersectioneel aan de slag gaat zonder dat je mensen uitsluit. We staan stil bij hoe je dat doet terwijl er veel weerstand is rondom thema's als diversiteit en inclusie. Durf je je nek uit te steken of kies je de weg van de minste weerstand? En wat is daarvan de prijs voor ieders vrijheid?

Deze deelsessie richt zich met name op D&I-medewerkers van gemeenten en andere stakeholders die deze gezamenlijke strijd van emancipatiebewegingen (in beleid) kunnen ondersteunen.

Door Maxime van de Gevel en Anoushka Gehring (KIS/Verwey-Jonker Instituut) en Mohan Verstegen (Defensie)

2. Zelfbeschikking van (jonge) vrouwen en lhbtiqa+ personen

Binnen hechte gemeenschappen kan er spanning bestaan tussen individuele keuzes en de belangen van de gemeenschap. Dit kan leiden tot innerlijke conflicten en sociale spanningen. Zeker wanneer jongeren andere wegen willen inslaan dan hun ouders. Of wanneer volwassenen niet voldoen aan de verwachtingen van de gemeenschap. Denk aan het volgen van een ‘onconventionele’ studie of een liefdesrelatie die niet wordt geaccepteerd. De gevolgen zijn soms niet zichtbaar, maar wel voelbaar: er wordt over iemand geroddeld, of men krijgt te horen dat de familie zich voor hen schaamt. Deze vormen van uitsluiting tasten niet alleen het zelfvertrouwen aan, maar ook het gevoel ergens bij te horen. In sommige gevallen kunnen de gevolgen ernstiger zijn, zoals eergerelateerd geweld, huwelijksdwang of achterlating.

In deze deelsessie is Hilde Bakker aan het woord, die zich al veertig jaar inzet voor de versterking van de zelfbeschikking van (jonge) vrouwen en lhbtiqa+ personen. De kennis en ervaringen van de Alliantie Verandering van Binnenuit worden ook gedeeld. Samen met jou als professional verkennen we de lessen uit het verleden en richten we de blik op de toekomst. We bespreken de signalen die wijzen op een toenemende druk op genderrechten van (jonge) vrouwen en lhbtiqa+ personen. Daarbij onderzoeken we wat het werkelijk betekent om een vrije keuze te kunnen maken. Wat gebeurt er wanneer persoonlijke overtuigingen botsen met verwachtingen van de groep? We staan stil bij deze spanningen en bieden je praktische handvatten om mensen in zulke situaties op een deskundige, empathische en diversiteitsensitieve wijze te ondersteunen.

Door Hilde Bakker en Celina Sanchez Ramirez (KIS/Movisie)

3. Vrijheid binnen een zorgrelatie

Hoe vrij is een cliënt in de zorg om zichzelf te zijn? Is er sprake van een gelijkwaardige relatie als er tussen zorgverlener en cliënt botsende opvattingen, normen en waarden zijn? Het kan lastig zijn om je als sociaal professional of hulpverlener te verhouden tot diegene die je begeleidt als jouw beeld van vrijheid en autonomie anders is. Veel zorgverleners ervaren handelingsverlegenheid omdat ze balanceren tussen de richtlijnen voor goede zorg en respect voor het referentiekader van de cliënt met een migratie- of vluchtachtergrond. Als de cliënt zegt dat iets normaal is in hun cultuur of religie’, weet niet iedere hulpverlener hoe te reageren. 
In deze interactieve deelsessie delen we ervaringen uit:

• het KIS-project Diversiteitsensitief werken in de jeugdhulp;
• ervaringen uit het Rüya preventieproject voor jonge vrouwen uit de Turks-Nederlandse gemeenschap;
• ervaringen van Sensa Zorg/Instituut Culturele Zorg.

We gaan met elkaar in gesprek en delen tools en modellen om met dit soort dilemma’s in het diversiteitsensitief werken om te gaan. En we bespreken hoe je een meer lerende organisatie kunt worden op dit gebied.

Door Hans Bellaart en Rominique van Rhemen (KIS/Verwey-Jonker Instituut) en Fatma Hamed (teamleider afdeling ambulante jeugd- en gezinsprofessionals Sensa Zorg/ICZ)

4. Discriminatie aanpakken op de werkvloer

Discriminatie beperkt vrijheid. Op de werkvloer betekent vrijheid dat je niet alleen jezelf kunt zijn, maar ook dat je je veilig, gewaardeerd en gelijk behandeld voelt. Helaas krijgen mensen te maken met uitsluiting, ongelijke kansen en discriminatie op de werkvloer. Bijvoorbeeld mensen met een migratieachtergrond en/of van kleur en/of religieuze mensen. Vaak in de vorm van microagressies. Welke maatregelen moeten leidinggevenden nemen om een werkomgeving te creëren waar geen ruimte is voor discriminatie? In deze deelsessie presenteren we wat we weten uit de wetenschap en gaan we in gesprek met elkaar over hoe we dat vormgeven in de praktijk.

Door Hanneke Felten en Camelia Nechar (KIS/Movisie)

5. Van ervaren verlies en onvrijheid naar verbinding

In deze deelsessie gaan we met elkaar in gesprek over verliesgevoelens én over mogelijkheden tot verbinding. De samenleving wordt steeds complexer en diverser. Een aanzienlijk aantal Nederlanders ervaart onbehagen en ‘verliesgevoelens’ van wat wordt gezien als de eigen cultuur, tradities, normen en waarden. Mensen kunnen ook minder vrijheid ervaren om te leven naar de eigen cultuur en tradities. Daardoor voelen ze zich niet meer thuis in Nederland. Verliesgevoelens kunnen bovendien negatieve sentimenten en polarisatie tussen groepen aanwakkeren. We verdiepen diverse typen verliesgevoelens bij zowel Nederlanders zonder als mét een migratieachtergrond. Net als binnen groepen met bepaalde achtergronden (zoals tussen generaties of opleidingsniveau). In het tweede deel van deze deelsessie verkennen we mogelijkheden tot verbinding. We gaan op zoek naar gedeelde bronnen, waarden en behoeften binnen onze diverse en gefragmenteerde samenleving. Overeenkomsten waarover je wél verbindende gesprekken of activiteiten kunt ondernemen. Welke positieve voorbeelden en initiatieven kunnen hieraan een bijdrage leveren?

Door Ron van Wonderen (KIS/Verwey-Jonker Instituut)

6. Vrijheid om jezelf te kunnen zijn: jongeren, identiteit en burgerschap

Deze deelsessie richt zich op het versterken van het onderwijsaanbod om jongeren in hun identiteitsontwikkeling te ondersteunen. Het Identity Project is de leidraad, een lesprogramma in het voortgezet onderwijs. We verkennen hoe burgerschapsonderwijs en identiteitsontwikkeling elkaar versterken om zelfinzicht, erkenning en onderlinge verbondenheid te bevorderen. Daarnaast komt het thema wereldburgerschap aan bod. We bespreken hoe jongeren leren omgaan met diversiteit en vrijheid in een superdiverse samenleving. De deelsessie biedt ruimte voor dialoog en reflectie op actuele voorbeelden. Zoals de uitdagingen die jongeren ervaren bij het uitdragen van hun religieuze identiteit binnen schoolcontexten.

Door Mehmet Day (KIS/Verwey-Jonker Instituut), Jeroen Vlug (KIS/Movisie) en een docent (naam nog onbekend)

7. Als opvoeder vrijheid voelen en doorgeven

Veel ouders met een migratieachtergrond of van kleur hebben te maken met specifieke vraagstukken in de opvoeding. Bijvoorbeeld vraagstukken rond identiteit, ruimte voor hun eigen waarden of ervaren discriminatie van henzelf of hun kinderen. Professionals die zich met deze vraagstukken kunnen verbinden, kunnen ouders goed ondersteunen. Zodat zowel ouders als kinderen de vrijheid kunnen voelen om zichzelf te kunnen zijn. In deze deelsessie maken we gebruik van onderzoek en tools die KIS ontwikkelde om professionals hierin te ondersteunen. We voeren een reflectie-oefening uit en bespreken filmfragmenten. Ook besteden we aandacht aan ervaringen uit de praktijk van SPIOR uit Rotterdam. Deze organisatie geniet het vertrouwen van vele ouders en begeleidt hen bij dit soort vraagstukken. We gaan in gesprek over wat daarvoor nodig is, ook in het beleid.

Door Fadma Bouchataoui (SPIOR), Marjolijn Distelbrink (KIS/Verwey-Jonker Instituut), Trees Pels (KIS/Verwey-Jonker Instituut)

8. De digitale heksenjacht op meiden, vrouwen, mensen van kleur en lhbtiqa+ personen

Het is belangrijk om vrijuit mee te kunnen doen online. Deelnemen aan discussies, geld verdienen, vrienden maken en je uitspreken. Sociale media bieden hierin veel mogelijkheden. Mensen vinden gelijkgestemden, maken nieuwe vrienden en nemen deel aan debatten en discussies. Ze vinden vrijheid om te zijn wie ze zijn, om te zeggen wat ze willen en zich te uiten op hun eigen manier. Toch worden vrouwen, lhbtiqa+ personen, mensen van kleur en mensen met een migratieachtergrond hierin beperkt. Door online haat, discriminatie, seksisme en intimidatie. Ze worden het zwijgen opgelegd, exposed en uitgesloten van het publieke debat. Dit heeft gevolgen voor hoe vrij zij zijn in onze samenleving. Niet alleen individuen worden geraakt, maar ook hele groepen: stemmen worden kleiner gemaakt, identiteiten worden buitengesloten, en in het ergste geval kunnen mensen ook niet fysiek vrij deelnemen aan de samenleving.

Maxime Yenga doet vanuit KIS en Verwey-Jonker Instituut onderzoek naar online haat en discriminatie, en Djoeke Ardon doet vanuit KIS en Movisie onderzoek naar online seksisme, vrouwenhaat en de manosphere. In deze deelsessie gaan we in op hoe vrijheid wordt ingeperkt door online haat, discriminatie en seksisme. En hoe de online wereld invloed heeft op de offline wereld. We bespreken een aantal casussen. Ook gaan we samen met de deelnemers in gesprek over waarom met name mannen en jongens zich aangetrokken voelen tot haatcontent, of daar zelf aan mee doen. En we bespreken wat hieraan te doen is, zowel in de praktijk van de sociaal professional, als op beleidsniveau.

Maxime Yenga (KIS/Verwey-Jonker Instituut) en Djoeke Ardon (KIS/Movisie)