Antisemitisme: oud fenomeen, actuele aanpak

Het geweld in Gaza en Israël is niet nieuw, maar niet eerder is door internationale organisaties zoals het Internationaal Gerechtshof en mensenrechtenorganisaties het geweld vanuit Israël benoemd als genocide. KIS heeft verkend wat kan bijdragen aan het verminderen van het oplaaiende antisemitisme in de Nederlandse samenleving. Het is een actualiteit die constant in ontwikkeling is.

In dit artikel lees je de samenvatting. De publicatie is ook als pdf te downloaden.

Wetenschappelijke kennis, praktijkkennis en ervaringskennis

De verkenning bestond uit een literatuurverkenning en gesprekken met acht experts. Zij houden zich bezig met discriminatie en racisme tegengaan. Daarnaast hebben ze ook (deels) een Joodse achtergrond. Daarmee zijn ze niet alleen deskundig vanuit de wetenschap, maar ook op basis van praktijkkennis en ervaringskennis. Geïnterviewden vertelden ons over hun eigen ervaringen met antisemitisme en de ervaringen van anderen uit hun omgeving.

Actuele situatie of microagressie?

De deskundigen merken de invloed van de gebeurtenissen in Palestina en Israël in de Nederlandse samenleving. Ondanks dat ze zich in hun werk willen focussen op de Nederlandse context. De grens tussen wat er wel en niet onder antisemitisme wordt verstaan, is dun geworden. Individuen collectiviseren en aanspreken over wat mensen met een gedeelde identiteit hebben gedaan, is het soort generaliseren dat hoort bij discriminatie en racisme. Net als burgers ter verantwoording roepen over het handelen van een staat. Het is niet altijd precies aan te wijzen waar de grens ligt tussen het bespreken van een actuele situatie en een microagressie.

Werkelijkheid is anders dan media

Geïnterviewden geven aan dat we ons makkelijk laten sturen door wat we in de media zien. De dagelijkse werkelijkheid van mensen kan heel anders zijn. Die is aan de ene kant vaak minder dramatisch dan de realiteit van de media, waar toch vooral ernstige en spectaculaire incidenten worden gepubliceerd. Maar aan de andere kant is het bedreigender omdat ook kleinere incidenten soms heel dichtbij en persoonlijk zijn.

Antisemitisme is van structurele aard

Antisemitisme is natuurlijk allesbehalve een nieuw fenomeen. Het wordt soms benoemd als probleem van bepaalde groepen in de Nederlandse samenleving. Maar het is van structurele en historische aard. Ook al hebben de meeste Nederlanders slechts op zeldzame momenten contact met Joodse Nederlanders, veel mensen hebben wel negatieve associaties met het woord Jood. De geïnterviewden vrezen dat crisis en oorlog ervoor zorgen dat oude stereotypen opnieuw opduiken. Maar een terugkeer naar een vreedzamere of stabielere tijd zorgt niet automatisch voor een afname van die stereotypen.

Diversiteit

Die ervaringen en de juiste beelden delen over de Joodse gemeenschap is belangrijk om misverstanden tegen te gaan. Zoals onder andere de misvatting dat er miljoenen Joden in Nederland zouden wonen die allemaal contact met Israël hebben. Er is een incongruentie tussen hoe Joden en de Joodse gemeenschap zichzelf zien en hoe de buitenwereld Joden ziet. En er is een grote diversiteit binnen de Joodse gemeenschap(pen).

Brede aanpak van racisme en discriminatie nodig

De meeste deskundigen vinden het belangrijk dat er niet gepolariseerd wordt wanneer we spreken over antisemitisme. Het is belangrijk dat andere vormen van discriminatie ook net zoveel aandacht krijgen. Ze zien dat andere minderheidsgroepen - zoals moslims en Nederlanders van kleur of met een migratieachtergrond - zich ongehoord en gediscrimineerd voelen. Dit gevoel begrijpen zij. Er moet daarom een brede aanpak zijn van racisme en discriminatie, maar dan wel met specifieke aandacht voor antisemitisme. Antisemitisme heeft een eigen geschiedenis, net als andere vormen van racisme en discriminatie. De aanpak van antisemitisme moet daarop aangescherpt worden. Dat geldt niet alleen voor antisemitisme, maar ook voor andere vormen van racisme.

Het één kan niet zonder het ander. Je kan antisemitisme niet bestrijden zonder discriminatie te bestrijden. Dat kunnen we ook leren uit de geschiedenis. (…) Als de ene groep gediscrimineerd wordt, wordt de andere het vroeg of laat ook.