Aanpak polarisatie onder jongeren: ‘Laat niets borrelen’

Bij Platform JEP komen regelmatig signalen binnen uit de praktijk over de groeiende afstand die jongeren voelen naar de Nederlandse samenleving en over de toenemende polarisatie tussen groepen jongeren. Reden voor Platform JEP om een verkenning te laten uitvoeren naar de aanpak van polarisatie.

Uit de nieuwe verkenning Jeugd en Polarisatie, gemaakt door Verwey-Jonker Instituut en het Nederlands Jeugdinstituut, blijkt dat er vooral sprake is van onderhuidse spanningen. Tot echte confrontaties komt het zelden.

Preventief

‘Er zijn weinig incidenten. Dat blijkt ook uit gesprekken met de praktijk, jongerenwerkers, docenten, politie. Er gebeurt in Nederland heel veel preventief, we zitten er echt wel bovenop. Zeker vergeleken met onze buurlanden. In Parijse wijken hebben ze vaak helemaal geen zicht meer op de jongeren, dat zie je in Nederland niet. Die preventieve aanpak hier is diepgeworteld’, aldus onderzoeker Ron van Wonderen (Verwey-Jonker) die al jaren onderzoek doet naar het thema polarisatie.

Zwart-wit denken

Dit wil niet zeggen dat er geen spanningen zijn, benadrukt Van Wonderen. ‘Jongeren tussen de 14 en 19 zijn erg gevoelig voor zwart-wit denken. We zien vooral boosheid richting instituties. Richting politie bijvoorbeeld over ethnic profiling. Jongeren met een migratieachtergrond hebben ook vaak het gevoel dat door politiek en media met twee maten wordt gemeten.’ Bij jongeren op het platteland gaat een negatieve houding richting migranten vaak gepaard met een afkeer van de ‘elite’ en Randstand. ‘Beide groepen voelen zich slachtoffer van de maatschappij’, aldus het rapport.

Er zijn weinig incidenten. Er gebeurt in Nederland heel veel preventief, we zitten er echt wel bovenop.          Ron van Wonderen, onderzoeker

De aandacht voor het thema polarisatie is groot, zegt Van Wonderen. Zowel in de praktijk, beleid als wetenschap. Niet gek. Niet eerder maakten zich zoveel Nederlanders zich zorgen over polarisatie. Driekwart van de Nederlanders, constateert het SCP in de eerste Burgerperspectieven 2019, meent dat meningsverschillen over maatschappelijke kwesties toenemen. Ook maken Nederlanders zich zorgen over groeiende tegenstellingen in het land. Over de kloof tussen arm en rijk, tussen hoog en laagopgeleiden en over oplopende spanningen tussen mensen met en zonder een migratieachtergrond.  Opvallend is dat hetzelfde onderzoek laat zien dat de meningen over bijvoorbeeld migratie en vluchtelingen de afgelopen jaren nauwelijks zijn veranderd.

Verandering

Volgens Van Wonderen worden begrippen als polarisatie en radicalisering regelmatig door elkaar gebruikt. ‘Maar daar waar radicalisering een individueel proces is, gaat het bij polarisatie om groepsproces. Polarisatie is zeker niet altijd slecht, het zorgt voor veranderingen in een samenleving. Aan de verbetering van de positie van de vrouw is een proces van polarisatie voorafgegaan.’ Polarisatie wordt pas een probleem, zo stelt Van Wonderen, als de afstand tussen groepen te groot wordt en er geen gesprek meer mogelijk is. ‘Het gaat over de combinatie tussen kennis, emotie en gedrag. Zijn er vooroordelen over bepaalde groepen? Hier kan onbehagen of angst uit ontstaan met mogelijk incidenten of een confrontatie tot gevolg.’

Segregatie

Tussen bepaalde groepen jongeren is er wel sprake van bepaalde spanningen, blijkt uit de verkenning. Van Wonderen: ‘Dit leidt in praktijk vooral tot segregatie. Jongeren zitten in hun eigen bubbel en spreken wel over maar nauwelijks met elkaar.'

Met name op de middelbare scholen is dit vaak het geval. Uit het rapport: ‘Leerlingen gaan om met andere leerlingen met dezelfde achtergronden, en mengen nauwelijks met andere groepen. Er wordt tussen leerlingen niet geïntegreerd. Docenten zien dat niet als een goede ontwikkeling, maar weten niet wat ze ermee moeten, ze worstelen met diversiteit.’ Naar aanleiding van incidenten en berichten in de media lopen volgens professionals spanningen soms even op maar meestal is dat maar van korte duur.

Het is belangrijk dat professionals alert op signalen reageren. Ga het gesprek aan, laat niets borrelen.            Nora Hammidi, adviseur Platform JEP

Handelingsverlegenheid

Het onderwijs worstelt, zo blijkt de verkenning, hier erg mee. De handelingsverlegenheid van docenten is volgens professionals erg groot. En niet alleen docenten, ook scholieren en studenten vinden het volgens de professionals lastig om te praten over verschillen. ‘Scholen lopen ook niet te koop met spanningen op school en docenten weten niet wat ze moeten doen. Daardoor worden zaken onvoldoende besproken’, aldus het rapport.

Verbinding

Nora Hammidi, adviseur bij Platform JEP benadrukt dat preventie begint bij het zoeken van verbinding. Diverse gemeenten doen al veel om samenwerking in de wijk te verbeteren. ‘Veel professionals weten hoe ze spanningen tegen kunnen gaan en de weerbaarheid van jongeren verhogen. De kunst is nu om deze kennis goed te delen. Daarmee stimuleer je niet alleen de veerkracht van jongeren, maar ook van pedagogische gemeenschappen. Het is daarbij belangrijk om jongeren te betrekken in projecten’

Het is volgens haar belangrijk dat professionals alert op signalen reageren. ‘Ga het gesprek aan, laat niets borrelen.’ Jongerenwerkers en docenten moeten volgens Hammidi niet het gevoel hebben er alleen voor te staan. ‘Maak eventuele spanningen bespreekbaar binnen school of organisatie. Kortom: Pratice what you preach. ‘