Beelden zeggen meer dan woorden: tentoonstelling Roma-geschiedenis

Een trots volk

Deze jaarlijkse tentoonstelling is onderdeel van de studie Social Work aan de Hogeschool Utrecht, waar de studenten viermaal per jaar inspiratiesessies krijgen over sociale inclusie. Docent Irma Oldenburg vertelt dat er binnen het thema sociale inclusie uiteenlopende exposities worden neergezet, evenals hoorcolleges over inclusietheorieën. Een student vertelt: ‘Toen de tentoonstelling in het hoorcollege werd vermeld leek het me meteen interessant. Ik wist niet wat ik kon verwachten. De tentoonstelling neemt je mee in de geschiedenis van toen tot nu. We zijn ook in gesprek geweest over dingen die je zelf nu ziet in de samenleving. Ik wist van tevoren dat Roma niet op één vaste plek wonen en vaak grote families en gezinnen hebben. Ook had ik gehoord over woonwagenkampen.’ Zijn medestudent vult aan: ‘Ik wist dat het een trots volk is. Ik heb nooit echt contact gehad met Roma, maar wanneer ik ze op tv zie dan komen ze trots over.’

M’n oude buren waren Roma. Als je met een gezin spreekt of het zijn je buren, dan ga je het heel anders ervaren. 

Ontmoeting heeft impact

Beide studenten zijn van mening dat het beeld dat je hebt van gemarginaliseerde groepen kan veranderen wanneer je mensen persoonlijk leert kennen. ‘M’n oude buren waren Roma. Als je met een gezin spreekt of het zijn je buren, dan ga je het heel anders ervaren. Daarom vind ik dat de positieve dingen meer bekendheid en erkenning mogen krijgen. De media zijn voornamelijk negatief en spreken vaak over overlast. Ik wil ook eens andere beelden zien.’ Zelfs voor deze student, die Roma als buren had, geldt dat hij niet wist dat Roma vervolgd zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat was een eyeopener voor hem tijdens het bezoek aan deze tentoonstelling. Zijn medestudent wil graag meer kennis krijgen over de achtergrond van Roma. ‘Ik wist dat Roma uit Oost-Europese en zuidelijke landen komen, maar ik wist niet dat ze ook echt in Nederland leven. Ik had nog nooit iemand ontmoet.’

Ook nu nog zien we dat er onderscheid wordt gemaakt tussen etniciteiten en dat er overal meningen over bestaan. Als sociaal werker krijg je hier in de praktijk mee te maken.

Wat de sociaal werker moet weten

Na het gesprek met de twee studenten, spreken we met twee andere studenten. Waar de één de tentoonstelling betreedt zonder enige voorkennis, geeft de ander aan wel al kennis te hebben gehad. Zij had destijds tijdens haar geschiedenislessen op school geleerd over Roma en de vervolging in de Tweede Wereldoorlog. Ook zat er een leerlinge in haar klas met een Roma-achtergrond. De student zonder voorkennis geeft aan op school alleen basisgeschiedenis te hebben gehad en daarbij niet of nauwelijks te hebben geleerd over Roma. ‘De tentoonstelling is leerzaam voor mij. Ik moet én ik wil me er thuis meer in verdiepen. Je moet wel weten wat er is gebeurd rondom etniciteit en het in hokjes plaatsen van mensen. Ook nu nog zien we dat er onderscheid wordt gemaakt tussen etniciteiten en dat er overal meningen over bestaan. Als sociaal werker krijg je hier in de praktijk mee te maken.’ De studente is van mening dat er al op de basisschool meer bij de Roma-geschiedenis moet worden stilgestaan. ‘Het gaat wél over Anne Frank en daar zijn veel films over, maar ik wist niet dat Roma óók zijn vervolgd in de holocaust.’ Ook geeft zij aan dat kennis van de geschiedenis maakt dat we beter begrijpen waar we in de maatschappij vandaag de dag tegenaan lopen.

Je draagt heel sensitieve informatie over. Het is een té gevoelig onderwerp om zomaar iedereen erover te laten vertellen.

Aanvulling op regulier onderwijs

Van Burik organiseert inmiddels al acht jaar de jaarlijks terugkomende expositie. Wat haar drijft is haar strijd voor gerechtigheid, de rechtspositie van Roma, evenals aandacht voor en bewustwording van de geschiedenis. ‘Mijn hart ligt bij scholieren en studenten, bij het onderwijs. Ik wil bewustwording creëren en kennis van de geschiedenis meegeven als aanvulling op het reguliere onderwijs.’ Op de vraag of het wat haar betreft ook steviger moet worden ingebed in het reguliere onderwijs antwoordt zij twijfelachtig. ‘Dat kan alleen onder voorwaarden. De docent moet de juiste kennis en gevoel hebben om dit te geven. Je draagt heel sensitieve informatie over. Het is een té gevoelig onderwerp om zomaar iedereen erover te laten vertellen.’

Het raakt Van Burik dat de studenten in stilte naar de beelden kijken en deze op zich in laten werken. Dat is waar Van Burik het voor doet. Sommigen hadden geen voorkennis, anderen een beetje en weer anderen hadden al relatief veel geleerd. Maar, elke student is zichtbaar aangedaan en verlaat na afloop met andere gedachten, ideeën en kennis de zaal.