KIS-onderzoek laat vaders aan het woord over hun rol in de opvoeding

‘Opvoedprofessionals en moeders met een migratieachtergrond hebben veel contact en wisselen behoorlijk wat informatie uit. Denk bijvoorbeeld aan allerlei vraagstukken waar deze moeders in de opvoeding tegenaan lopen. Maar vaders daarentegen krijgen weinig aandacht, zowel van de opvoedprofessionals als van onderzoek. Ze zijn mondjesmaat in beeld bij professionals.’
Onderzoeker Marjolijn Distelbrink schetst de aanleiding voor het verkennende KIS-onderzoek 'Als vader je kind opvoeden in de (super)diverse samenleving', dat net is uitgebracht.

Vaders zijn als man op alle andere maatschappelijke domeinen machtiger dan vrouwen, behalve in de opvoeding, stellen de onderzoekers in het rapport. Distelbrink: ‘We bezien vaders rond de opvoeding vaak met een deficiëntiebril, we benadrukken hun tekort. Je hoort vaak: “ze zijn niet betrokken”.  Dat suggereert dat ze afwezig zijn. Maar dat is de grote vraag want daar was nog weinig onderzoek naar gedaan.’
De blinde vlek voor de rol van vaders in de opvoeding vormde voor Distelbrink en haar collega-onderzoekers van KIS aanleiding om hen uitgebreid aan het woord te laten over het thema. Gesprekken in focusgroepen vormden – naast het literatuuronderzoek – een belangrijk fundament voor het onderzoeksrapport dat een verkennend karakter heeft. Wat zeggen vaders zelf over hun rol bij de opvoeding? Welke dilemma’s stippen zij aan rond thema’s als het ondersteunen van kinderen bij het ontwikkelen van een positieve meervoudige identiteit? En waar vinden de vaders steun? Dat komt allemaal aan bod in het rapport.

Moederbril

‘We bekijken vaders en hun mogelijke rol in de opvoeding nog te vaak door de moederbril’, stelt Distelbrink. ‘Het gaat er niet  altijd om dat vaders ook moeten voorlezen. De vaders die we spraken maken zich oprecht zorgen over hun opgroeiende kinderen. De meesten zijn kostwinners. Het is soms moeilijk voor ze om die rol waar te maken, zeker voor de eerste generatie vaders met een migratieachtergrond. Ook maken ze zich zorgen over de segregatie in de samenleving en daardoor de omgeving waarin hun kinderen opgroeien. Hoe hou je je als daarin staande en hoe kun je als vader daarbij steun bieden? Als je vaders wilt bekrachtigen in hun rol als opvoeder moet je oog hebben voor dat soort vraagstukken.’

Naar het rapport

Wat zijn volgens vaders nog belemmeringen daarin?

Distelbrink: ‘Hun zorgen betreffen bijvoorbeeld segregatie en de vraag waar kun je het beste wonen om je kind een goede toekomst te bieden? En welke school kies je voor je kind en voelt het zich er thuis? Ook maken ze zich zorgen over discriminatie en onderadvisering in het onderwijs waar hun kinderen mee te maken krijgen. We hebben in eerder onderzoek moeders gesproken. Zij komen meer met dagelijkse kwesties: hoe begeleid ik mijn kind hierbij?’
 

Hoe vertalen de zorgen die vaders zich maken zich in een rol die ze spelen in de opvoeding?

Distelbrink: ‘Uit de gesprekken met vaders – zeker de tweede generatie vaders - bleek dat ze een belangrijk thema vinden: hoe ontwikkelt mijn kind zich tot wie hij of zij is, met een meervoudige identiteit? Hoe kan het zich redden in de Nederlandse samenleving en tegelijkertijd oog houden voor bijvoorbeeld een Turkse of Marokkaanse achtergrond? Hoe maak je je kind daarbij weerbaar? Wat je ziet is dat vaders daarover in gesprek gaan met bijvoorbeeld de school. Is er halal eten verkrijgbaar, moet mijn kind wel of niet douchen met gym? Kan mijn kind zijn wie hij wil zijn?’

Onderwerpen van het hart

‘Wat we ook in de gesprekken hoorden is dat vaders een andere rol aannemen dan hun eigen vaders vroeger deden’, zegt Distelbrink. ‘Ook de onderwerpen van het hart delen kinderen nu met hun vaders, vertelden ze. Dat gebeurde vroeger niet of veel minder. Het is dus absoluut niet zo dat de vaders zich nu alleen met de morele kant en op afstand zich met de opvoeding bemoeien.’

Steun en netwerk

Distelbrink en haar mede-onderzoekers pleiten ervoor dat opvoedprofessionals veel meer oog krijgen voor de rol die vaders kunnen spelen. En hen gaan ondersteunen daarbij. De blinde vlek die er nu is voor vaders moet verdwijnen, stelt ze.  ‘We hebben ook wetenschappelijke literatuur onderzocht. Daaruit blijkt dat het vaders kan steunen om opvoedkwesties en opvoeddilemma’s met elkaar te delen in netwerken. Daarbij is het belangrijk dat er iemand voor de groep staat die vertrouwen geeft en herkenbaar is. Het liefst een man en liefst iemand met een migratieachtergrond.’

De blinde vlek voor de rol van vaders moet verdwijnen

Dat uitgangspunt raakt meteen aan een achilleshiel. In de reguliere opvoedondersteuning werken namelijk vooral vrouwen. Investeer daarom in het aantrekken van mannelijke medewerkers, is het advies van Distelbrink. ‘En zoek naar manieren om te verbinden en samen te werken met netwerken van vaders die er nu al bestaan.’ Ze geeft als voorbeeld Trias Pedagogica (zie kader Podcastgesprek).

KIS gaat na het onderzoek verder met dit thema, benadrukt Distelbrink. ‘We willen kennis naar de praktijk vertalen. We hebben een netwerk geformeerd met voorlopers die veel met vaders werken. Hoe kunnen we zorgen dat we het thema vaders meer op de agenda krijgen? De stem van vaders moet luider gaan klinken.’

Houd kis.nl site in de gaten: in 2024 brengen we een e-learning module over dit thema uit voor opvoedprofessionals.

Auteur: Olaf Stomp