Terugblik Webinar: Opvangen doe je niet alleen

Om het fenomeen in context te plaatsen, ging onderzoeker Marjan de Gruijter eerst kort in op de achtergrond en diverse verschijningsvormen van particuliere opvang van diverse groepen vluchtelingen. Onderzoek laat zien dat opvang bij particulieren veel voordelen kan hebben: het gasthuishouden biedt doorgaans veel praktische hulp en ondersteuning bij het wegwijs worden in Nederland. Gasthuishoudens blijken hun gasten mee te nemen naar verjaardagen, of hun netwerk in te schakelen als hun gast werk zoekt. Maar er zijn ook risico’s. Inwonende vluchtelingen kunnen eenzaam zijn en het contact met landgenoten missen en vooral als de opvang te lang duurt, kunnen gasten én gasthuishoudens een gebrek aan privacy ervaren. Ook is het voor gemeenten lastiger om ontheemden die particulier worden opgevangen te bereiken met informatie of waar nodig hulp.

Onderzoeker Bora Avrić ging in gesprek met diverse initiatiefnemers van particuliere opvang over hoe zij tot een succesvolle samenwerking zijn gekomen. Zo vertelt Marleen Kragt van Stichting Thuisgevers in Kampen dat een tweetal kerken in IJsselmuiden in diverse woningen Oekraïense ontheemden opvangt, en dat hiervoor inmiddels met de gemeente een publiek-private samenwerking is aangegaan. De gemeente bekostigt huur, gas, water en licht van de woningen en biedt sociale begeleiding. Via de kerk heeft elk gezin een buddy, die hen helpt om wegwijs te worden in de lokale samenleving. 

Vragen tijdens de opvang

Ook Franka Meijer aan het woord. Zij is de coördinator Oekraïne bij Veiligheidsregio Twente en heeft met haar gezin zelf Oekraïense ontheemden in huis opgevangen. Franka benadrukt vanuit haar ervaring als gastgezin het belang van lokale samenwerking en de opzet van een goede structuur. Vragen van haar gast werden door vrijwilligers van NUTwente vlot beantwoord, in de eigen taal. Niet onbelangrijk, was daarna de steun vanuit hun eigen sociaal netwerk. Hun omgeving raakte ‘als vanzelf’ betrokken bij de opvang. “Zo kregen we vanuit ons netwerk fietsen aangeboden, en er waren mensen die uitstapjes met onze gast wilden maken. Je doet het samen”. 

Er kunnen veel vragen opkomen tijdens de opvang van Oekraïense ontheemden. We vroegen daarom RefugeeHomeNL, een samenwerkingsverband van Rode Kruis, Leger des Heils, VluchtelingenWerk en Takecarebnb, naar hun ervaringen. Eveline Schot-Kooiman van Leger des Heils benoemde onder dat een veel voorkomende vraag is  “Wat kan ik doen als het samenwonen niet bevalt?”. Zo stelt ze “Vanwege hun grote betrokkenheid bij hun gasten, hebben gasthuishoudens er soms zorgen over waar hun gast heen moet als zij of hij niet meer bij het gasthuishouden kan verblijven”. 

Petra Verheij, die tot de zomer van 2023 de particuliere opvang vanuit de gemeente Rotterdam ondersteunde, herkent dat gasthuishoudens veel vragen kunnen hebben en stelt dat het heel belangrijk is om deze goed te beantwoorden. Daarbij merkt zij op, dat gasthuishoudens ook steun aan elkaar kunnen ontlenen en onderling informatie kunnen uitwisselen. 

'Vanuit de gemeente organiseerden wij bijvoorbeeld periodiek een ‘gastgezinnencafé’. 

Kim van Kastel van de afdeling Samenleving en Integratie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid geeft aan dat het ministerie erg benieuwd is of Oekraïense ontheemden die particulier zijn opgevangen, sneller kunnen meedoen in de samenleving dan ontheemden in de gemeentelijke opvang. Ze benoemde dat een belangrijke randvoorwaarde lijkt te zijn dat het in de particuliere opvang dan goed geregeld moet zijn: gasten en gasthuishoudens moeten zich veilig en prettig voelen. Bij initiatieven die vandaag aan de orde zijn geweest, is daar veel aandacht voor.

We sloten de webinar af met vragen van de deelnemers. Uit de discussie kwam naar voren dat betrokkenen bij (particuliere) opvang vooral behoefte om meer te weten te komen over hoe andere initiatieven omgaan met zaken als: samenwerking, bekostiging, en de overgang van gasten naar andere opvangvormen of een zelfstandige woning. De webinar was een eerste stap in het uitwisselen van kennis en ervaringen. 

Na bijna 2 jaar Oekraïense ontheemden opvangen, kunnen we constateren dat de opvang van vluchtelingen door particulieren een enorme positieve kracht heeft.