Handreiking voor gemeenten: Institutioneel racisme effectief aanpakken

Uit recent onderzoek weten we dat eerlijke en gelijke behandeling onder druk komt te staan als beleid, processen of (ongeschreven) regels bepaalde groepen mensen op basis van hun afkomst, huidskleur en religie bevoordelen en anderen juist achterstellen. Dit noemen we institutioneel racisme.

Werkgever, dienstverlener en beleidsmaker

Institutioneel racisme bij gemeenten kan op verschillende manieren spelen. Bijvoorbeeld in de rol van de gemeente als werkgever. Denk aan beleid, processen en regels die zo ingericht zijn dat vooral witte medewerkers hiervan profiteren. Zoals in- en doorstroomprocedures.

Download de publicatie

Institutioneel racisme kan ook spelen in de rol van de gemeente als dienstverlener. Denk aan burgers met een migratieachtergrond die kwalitatief minder goede dienstverlening krijgen, bijvoorbeeld vanuit een Wmo-loket van de gemeente. KIS bracht in eerder onderzoek de ervaringen van burgers die vanuit Aruba, Curaçao en Sint Maarten naar Europees Nederland migreren, in kaart. De geïnterviewden gaven aan negatief te worden bejegend en ongelijk te worden behandeld door medewerkers van de gemeenten. Een ander voorbeeld is beleid waarin de witte burger als norm wordt genomen, waardoor het beleid minder goed aansluit bij andere burgers. Een bekend voorbeeld zijn zelfrijdende auto’s die eerder mensen met een donkere huidskleur aanrijden dan mensen met een witte huidskleur. In gemeentelijk beleid kan het ook voorkomen dat witte mensen (onbewust) als norm worden genomen. Zo is bekend dat meisjes met een migratieachtergrond minder sporten en dat dit onder meer te maken heeft met gemeentelijk beleid. Dit beleid is niet altijd afgestemd op hun wensen en behoeften, maar meer op die van meisjes en jongens zonder migratieachtergrond.

Wil je snel een overzicht van de kennis uit de handreiking? Lees dan eerst het stappenplan.

Waarom is de aanpak belangrijk?

Vanuit mensenrechtenperspectief is het van belang te weten dat de overheid als één geheel wordt gezien. Als internationaal gekeken wordt naar Nederland en of het land voldoet aan haar mensenrechtelijke verplichtingen, dan wordt ook naar de lokale overheid gekeken. De gemeente heeft dus indirect de plicht om discriminatie en racisme tegen te gaan, aangezien ze onderdeel uitmaakt van de overheid. Op basis van de mensenrechtelijke verdragen, waaronder de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens, moeten discriminatie en racisme worden tegengegaan. Alle mensen hebben dezelfde mensenrechten, daarvoor hoeven ze alleen maar mens te zijn. In Nederland is het gelijkheidsbeginsel bovendien vastgelegd in de Grondwet.

In de handreiking voor gemeenten staat onder meer wat institutioneel racisme is, hoe dit kan ontstaan en wat je er aan kan doen. Hoe voorkom je bijvoorbeeld dat dienstverleners burgers op basis van afkomst ongelijk behandelen? Wat kan je doen om te voorkomen dat de gemeente vooroordelen onbewust een rol laat spelen in werving- en selectieprocessen? Hoe kan je als gemeente draagvlak creëren oor de aanpak van institutioneel racisme? Ook wordt beschreven welke effecten bekend zijn van trainingen die je in kan zetten voor medewerkers. De handreiking is opgesteld op basis van een literatuurstudie en contact met verschillende gemeenten.

Wil je snel een overzicht van de kennis uit de handreiking? Lees dan eerst het stappenplan.