Rapport en game guide: Haatspraak en discriminatie in online gaming

De focus van dit onderzoek ligt op discriminatiegronden zoals afkomst, huidskleur en/of religie in combinatie met gender. KIS-onderzoekers bestudeerden literatuur en gingen in gesprek met vijf experts op het gebied van online gaming. Op basis daarvan is het rapport Haatspraak en discriminatie in online gaming geschreven, met tips en aanpakken. Daarnaast is er een Game Guide ontwikkeld voor jongerenwerkers in samenwerking met You!nG.

Download direct het rapport Haatspraak en discriminatie in online gaming

Download direct de Game Guide

Wereldwijd gamen er ongeveer drie miljard mensen. Dat is bijna een derde van de wereldbevolking. De game-industrie is qua omzet meer dan dubbel zo groot als de filmindustrie. Ook onder jongeren is gamen een populaire activiteit. Toch hoor je ouders niet snel aan hun kinderen vragen hoe een online gamesessie is gegaan of wat ze hebben meegemaakt tijdens het gamen. Terwijl zulke vragen na school of na een sportwedstrijd sneller gesteld worden. Gamen is voor veel mensen, waaronder beleidsmakers, jongerenwerkers en ouders, een onbekende wereld.

Download de Game Guide

Vormen van haatspraak en discriminatie in online gaming

Uit deze verkenning blijkt dat haatspraak en discriminatie tijdens het online gamen op verschillende manieren tot uiting komen. Ten eerste kan het gaan om racistische en/of seksistische opmerkingen. Die worden getypt in de chat of worden uitgesproken via gesproken berichten. Hatelijke opmerkingen refereren aan iemands stem, gebruikersnaam of het uiterlijk van het personage waarmee iemand speelt. Daarnaast kunnen haatspraak en discriminatie voorkomen in de vorm van ongewenst gedrag dat racistische en/of seksistische gronden kan hebben. Denk aan herhaaldelijke acties die gericht zijn op een specifiek individu, vaak met de bedoeling om een reactie uit te lokken. Een concreet voorbeeld is corpse camping. Dit betekent dat een pleger als het ware ‘kampeert’ bij een - in het spel - dode speler en wacht tot deze weer terug in het spel komt. Om die speler vervolgens direct weer te doden. In het rapport is een woordenboek opgenomen waarin veelgebruikte termen staan die raken aan haatspraak en discriminatie in gaming.

Tot slot blijkt dat games zelf racistische en/of seksistische elementen kunnen hebben, vooral in de vorm van de stereotiepe personages. Denk aan zwarte personages die als gewelddadig worden afgebeeld, mensen uit het Midden-Oosten die als terroristen worden geprofileerd of vrouwen die als hulpeloze lustobjecten worden neergezet. Bovendien is er in veel games een gebrek aan (etnische) diversiteit. In de meeste games speel je bijvoorbeeld als gamer een wit (mannelijk) personage en ontbreekt het aan de mogelijkheden om het personage op jezelf te laten lijken. Hierdoor worden bepaalde (groepen) gamers uitgesloten en kunnen vooroordelen over bepaalde groepen bevestigd worden.

Drie tips om haatspraak en discriminatie in online gaming aan te pakken

1.    Stel duidelijke sociale normen

Uit de literatuur en gesprekken met experts blijkt dat er negatieve sociale normen heersen in online games. Haatspraak wordt als normaal beschouwd: het hoort erbij, is het idee. Slachtoffers van haatspraak doen zelf ook regelmatig aan haatspraak. Gamen wordt geassocieerd met een zekere vrijheid en anonimiteit, onder andere door het gebrek aan toezicht. Daardoor uiten mensen zich misschien eerder op een extreme manier. Er zijn immers niet veel consequenties voor hun gedrag.

Het is daarom belangrijk om je uit te spreken als je haatspraak of discriminatie tegenkomt. Iemand die zich uitspreekt heet ook wel een upstander. Door er iets van te zeggen doe je aan counterspeech. Met counterspeech wordt bepaald gedrag afgekeurd en een duidelijke norm gecommuniceerd dat dit gedrag niet toelaatbaar is. Dit kunnen slachtoffers doen, maar ook omstanders. Je kunt ook een sociale norm stellen door een melding te maken van haatspraak en discriminatie. Bij veel games kan je rapporteren, maar nog weinig mensen doen dit. De moderatieprocessen van games lijken echter steeds accurater te worden, onder andere door kunstmatige intelligentie. Maar nog steeds worden discriminerende taal en uitspraken vaak omgevormd om deze moderatie te ontglippen. Bovendien is moderatie vooral gericht op geschreven tekst in chats en niet op gesproken taal. Terwijl haatspraak en discriminatie ook zo tot uiting komen.

2.    Stimuleer bewustwording

Vooralsnog is bekend dat er bijna niet wordt ingegrepen wanneer haatspraak en discriminatie plaatsvinden. Een reden kan zijn dat zulk gedrag niet altijd als zodanig (h)erkend wordt. Het is daarom van belang om een slag te maken in bewustzijn rond dit thema. Prominente figuren in de gamewereld (zoals bekende streamers) kunnen hun invloed gebruiken om aandacht te vragen voor dit probleem en zo positieve sociale normen over te brengen. Streamers zijn personen die een gamesessie uitzenden via kanalen zoals YouTube, Twitch en Discord. Daarnaast kan de overheid en het maatschappelijk middenveld inzetten op lesgeven over haatspraak in gaming in het onderwijs. Niet alleen gamers zijn gebaat bij meer bewustzijn, ook voor ouders en jongerenwerkers is dit relevant.

3.    Speel en bevorder games waar samenwerking centraal staat

Uit de literatuur blijkt dat wanneer er wordt samengewerkt tussen verschillende groepen, vooroordelen over een andere groep afnemen. In veel games moet er worden samengewerkt om tot een gemeenschappelijk doel te komen. De gamers worden veelal willekeurig aan anderen toegewezen. Dit zorgt ervoor dat er vaak mensen met verschillende achtergronden bij elkaar in het team zitten. In die zin is gamen een vorm van positief sociaal contact. Daartegenover staat dat competitie in games groepen juist tegenover elkaar kan zetten. Competitieve elementen in games kunnen ervoor zorgen dat gamers vijandiger zijn tegenover andere gamers, met mogelijk haatspraak en discriminatie als gevolg.

Gamen is zeker niet alleen negatief of risicovol. Mensen gamen voor vermaak, ontspanning en creativiteit. Het is bovendien een sociale activiteit. Deze verkenning laat echter zien dat er meer kennis over en aandacht voor gamen nodig is, omdat haatspraak en discriminatie veelvuldig voorkomen in de gamewereld. De aandacht moet niet alleen gaan naar gokgedrag en verslaving als keerzijden van gamen, wat nu wel vaak gebeurt.

Op basis van ons literatuuronderzoek en gesprekken met experts zien we dat er vanuit de game-industrie steeds meer aandacht is voor de giftige kanten van gamen. Voor een effectieve, consistente aanpak moet er een richtlijn komen, zodat gamebedrijven niet onder hun verantwoordelijkheid uit kunnen komen. Daarvoor is volgens de experts met wie wij in gesprek gingen de overheid aan zet.

Uit dit onderzoek blijkt dat er in de literatuur vrij weinig bekend is over hoe haatspraak en discriminatie specifiek in online gaming (effectief) aangepakt kunnen worden. Er is daarom meer (evaluatie)onderzoek nodig naar interventies. Vervolgens kan er een aanpak op ontwikkeld worden. Dat vraagt ook van verschillende actoren om zich te verplaatsen in de leefwereld van een gamer.

Rapport: Haatspraak en discriminatie in online gaming