'Geen bed, bad brood? Onze gemeente blijft gewoon zorgen!'

De uitspraak was nog maar een dag oud, dus kon het panel er onmogelijk aan voorbijgaan: de beslissing van de Centrale Raad van Beroep van de Raad van State over de opvang aan uitgeprocedeerde asielzoekers. Kern van dat besluit is dat de staatssecretaris van Veiligheid & Justitie bij het bieden van onderdak ('bed, bad, brood') van een uitgeprocedeerde vreemdeling mag eisen dat hij meewerkt aan zijn vertrek uit Nederland. Enkel in bijzondere omstandigheden - als de psychische gesteldheid van de persoon dat niet toelaat - mag dat niet. 

'Rechter doe je ding. Ik ben burgemeester en heb een zorgplicht voor al mijn inwoners en daar blijf ik dus gewoon voor zorgen.'

Adriana van Dooijeweert vond de uitspraak jammer en teleurstellend. Ze zei met nadruk dat te vinden als voorzitter van het College voor de Rechten van de Mens. ('Ik ben daarnaast rechter en het past me in die rol niet om de uitspraak te fileren.').

'Kan dat nu, voorwaarden verbinden aan opvang?', sprak ze de kernvraag hardop uit en verbond dat aan het thema mensenrechten. Ze betreurt het dat de rechter in zijn oordeel niet artikelen uit het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens heeft betrokken waarin staat dat een behoorlijke levensstandaard een mensenrecht is. 'Deze uitspraak maakt het mogelijk dat in Nederland mensen op straat leven en dat is in strijd met fundamentele waarden die wij allemaal delen.' De andere jurist achter de tafel, burgemeester van Maastricht Annemarie Penn-te Strake kreeg van gespreksleider Karel Smouter ook de gelegenheid haar licht te laten schijnen over het rechterlijke vonnis. Ook rechter geweest maar die loopbaan heeft ze achter zich gelaten. Daarom kon ze ondubbelzinnig zijn: 'Rechter doe je ding. Ik ben burgemeester en heb een zorgplicht voor al mijn inwoners en daar blijf ik dus gewoon voor zorgen.' Ze kreeg een open doekje van de zaal.

Sjoerd Potters, Tweede Kamerlid voor de VVD, was het daar niet mee eens. De uitspraak van de rechter moest gerespecteerd worden vond hij. En voor de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers wees hij op de zes noodopvanglocaties.

Yoonis Osman Nuur, ook panellid, vluchtte elf jaar geleden uit Somalië naar Nederland. Hij kreeg geen verblijfsstatus en komt sindsdien op voor de rechten van deze groep via We are Here. Hij wees op het beperkte bestuursrechtelijke perspectief van de Raad van State. Hij pleitte voor een ruimere, humane, blik. 'What brought people into this situation? We need to talk about humanity.' Osman Nuur bekritiseerde de tekortkomingen in de Nederlandse procedure die het mogelijk maakt dat asielzoekers jarenlang zonder perspectief hier verblijven.    

'Medemenselijk mag je nooit loslaten'

'We hebben het nog niet goed geregeld met elkaar', stelde Penn-te Strake het huidige asielbeleid ter discussie. De vraag 'welk recht moet nu prevaleren?' is daarbij voor haar de hoofdvraag. 'Medemenselijkheid mag je nooit los laten, ook niet als een hoogste rechter zich erover uitspreekt.' Niet botweg een wet toepassen ongeacht de gevolgen voor een persoon en zijn omstandigheden was haar devies. Weeg mee hoe lang iemand hier al is, hoe hij is ingeburgerd, wat hij bijdraagt aan onze samenleving. Volgens Potters gebeurt dat nu ook al: 'Die afweging wordt nu al op die manier gemaakt. Het is niet zo dat er bij de uitvoering alleen maar strak naar de wet wordt gekeken.'

Recht op werk en studie

Osman Nuur pleitte er vurig voor om asielzoekers gedurende hun procedure het recht te geven op werk en studie. Potters wees op het gevaar dat mensen dan andere rechten kunnen claimen terwijl niet zeker is of ze wel mogen blijven in Nederland. Hij pleitte voor steun en begeleiding bij terugkeer, zeker voor jongeren, om hun zelfontplooiing daar te stimuleren. 'Zodat ze daar ook kunnen bouwen aan de economie en de samenleving.'

Volgens Van Dooijeweert gaat het er rond werk en studie nu anders aan toe in de opvang. Nederland heeft op basis van onderzoek zijn lesje geleerd, stelde ze. 'Ik ben in de noodopvang in Den Haag geweest en iedereen krijgt daar Nederlandse les. Ik snap best de voorzichtigheid die er is om mensen de arbeidsmarkt op te laten gaan. Wat dan als ze geen vergunning krijgen? Maar in het buitenland, Denemarken, Zweden waar mensen wel mogen werken, is niet te zien dat als mensen weg moeten dat dit lastiger is omdat ze gewerkt hebben. Sterker nog: ze hebben de taal geleerd, ze hebben iets bijgeleerd. Ze kunnen de toekomst in hun eigen land beter tegemoet omdat ze niet jarenlang niets hebben zitten doen.'