Leestips: 8 opmerkelijke verhalen van vluchtelingen en migranten

1. Koelkastlicht - Rodaan Al Galidi
Koelkastlicht - zo meldt de uitgever – is een ode aan de hoop en een lied voor het hart. Bloemrijke en heldere poëzie. Toegankelijke en vitale gedichten over voortdurend vergaderende Nederlanders, over liefde en gehechtheid aan het leven.

‘En nu ben ik hier           
als een kwartiertje vertraging bij regen.                                             
Mijn vertrek is mijn enige bestaan. ‘

2. Verloren taal - Bronja Prazdny
Zoektocht van een in Nederland geboren kind van vluchtelingen naar haar wortels. Samen met haar moeder, en soms alleen, reist ze naar Engeland, Israël, Tsjechië en de Verenigde Staten. Levendige en persoonlijke beschrijving die duidelijk maakt hoezeer ook het leven van een tweede generatie vluchteling bepaald wordt door vluchtervaringen van ouders en voorouders.

3. Een man van Goede Hoop. Een moderne Afrikaanse odyssee - Jonny Steinberg
Aangrijpend en zorgvuldig gereconstrueerd levensverhaal van de jonge Somalische vluchteling Asad Abdullahi. Als hij acht jaar is, wordt zijn moeder voor zijn ogen vermoord. Zijn vader is dan al verdwenen. De Zuid-Afrikaanse journalist Steinberg heeft twee jaar uitgetrokken om het leven van Asad Abdullahi in kaart te brengen. Het verhaal gaat over hoe deze jonge vluchteling onwaarschijnlijk veel tegenslag in Somalië weet te doorstaan en hoe hij vervolgens onder barre omstandigheden kans ziet te overleven in Kenia, Ethiopië, Tanzania en Zuid-Afrika. Uiteindelijk mag hij zich vestigen in de Verenigde Staten. Het bizarre verhaal wordt beheerst door veerkracht en aanpassingsvermogen. Veel aandacht is er ook voor het doorwerken van tradities in het leven van Somaliërs. Twee vragen die 20 jaar lang steeds weer klonken zijn: ‘Wie is je vader?’ en ‘Van welke stam ben je?’.

4. Overvallen door de werkelijkheid. Met de vluchtelingenstroom mee door Europa - Navid Kermani
Heldere impressie van vluchten in Europa geschreven door de zoon van Iraanse immigranten die als hoogleraar oriëntalistiek in Duitsland werkzaam is. De tekst is gebaseerd op ervaringen tijdens een reis - in opdracht van het weekblad Der Spiegel - van Boedapest naar Izmir in het najaar van 2015. Een fragment: ‘Er heerst oorlog langs de zuidelijke en oostelijke grenzen van ons welvaartsgetto en iedere afzonderlijke vluchteling is daar een boodschapper van: zij zijn de overval van de werkelijkheid op ons bewustzijn. [..] De Europese asielovereenkomsten zijn niets anders dan grootscheepse, van overheidswege in de hand gewerkte mensensmokkel.’ En een fragment over vluchtelingen in Turkije: ‘We leven van de welwillendheid van de buren. [..] De moskee wil niet alleen geld zien voor bad en toilet, maar ook voor elk stopcontact waarmee een vluchteling zijn mobieltje oplaadt.’

5. Mijn vaderland, een appelpit. Een gesprek met Angelika Klammer - Herta Müller
De Roemeense winnares van de Nobelprijs voor literatuur vertelt indringend over haar leven onder een dictatuur, over de werkwijze van de geheime dienst en het hanteren van angst. Zij vertelt ook hoe haar kijk op de wereld veranderde door haar vertrek naar Duitsland: ‘Weg van de grijze stilte van dictatuur en armoede: overweldigend en bijna niet te verdragen.’ Bewogen verhalen in een prachtige stijl verteld.

6. Winterse buien. Of ben ik wel geïntegreerd genoeg? - Sana Valiulina
Sinds haar komst naar Nederland in 1989 publiceerde literatuurwetenschapper Valiulina zeer geïnspireerde, vaardig geschreven teksten in veel Nederlandse kranten en tijdschriften. Deze uitgave, waarin 51 korte essays, reflecties en columns zijn verzameld, biedt een mooie combinatie van persoonlijke ervaringen, scherpe observaties en literatuurbeschouwingen. Aan de orde komen o.a. Mijn Gollandia: Nederland als jeugdherinnering; de kennismaking met het nieuwe vaderland Ovidius & ballingschap, de Nederlandse literatuur en schrijven in een andere taal, appelmoes maken en de braafheid van Nederlandse mannen. De schaduwkanten van Nederland vat ze helder samen: ‘In de natuur stonden veel te veel hekjes, de stampotten waren heerlijk maar lagen zwaar op de maag, de mensen waren aardig maar te vaag, de monumenten waren prachtig maar te opgepoetst, de Amsterdamse grachten waren fantastisch maar te claustrofobisch.’ Een van de mooiste stukken is het titelverhaal Winterse buien dat gaat over fietsen en een hand (durven) uitsteken.               

7. Maar er was geen plaats in de herberg - Themanummer Nexus, nummer 73
In deze uitgave van het sterk internationaal georiënteerde tijdschrift Nexus zijn ’oude en nieuwe verhalen verzameld over het politieke vergif dat nationalisme is en over hen voor wie er geen plaats was en is in onze luxe herberg’. De meeste verhalen en essays over vluchtelingen en ballingschap zijn geschreven door befaamde filosofen en schrijvers als Joseph Roth, Dubravka Ugresic, Jean Améry, Hannah Arendt, Leon Wieseltier en Leszek Kolakowski. Voor andere bijdragen tekenden de Afghaans-Canadese filmregisseur Nelofer Pazira, de Syrische filosoof en uitgever Khaldoun Al Nabwani, de Irakees-Britse schrijver en hoogleraar Kanan Makiya en de uit Irak naar Nederland gevluchte Rodaan Al Galidi.

8. Wij zijn Syrië - Een literaire kennismaking met Syrië           
In deze gevarieerde en handzame bloemlezing worden klassieke en recente teksten en fragmenten uit Syrië aangevuld met bijdragen van Nederlandse en Vlaamse auteurs als Petra Stienen en Lieve Joris. Van verschillende in deze bundel opgenomen Syrische schrijvers verscheen werk in Nederlandse vertaling: Daad Kajo, Nihad Siries, Samar Yazbek. Een deel van de teksten werd niet eerder in Nederland gepubliceerd.