Pedagogiek in de moskee: kansen voor verbinding

Hamdi hield zijn lezing tijdens het afscheid van Trees Pels als hoogleraar ‘Opvoeden in de multi-etnische stad’ aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij vindt dat er meer aandacht moet komen voor moskeeonderwijs, omdat die aanzienlijke invloed heeft op de jongeren. Er zijn in Nederland ongeveer 500 moskeeën die tienduizenden jongeren in de avonduren of in het weekend onderwijs bieden. Hoe dat onderwijs er in praktijk uitziet, weet Hamdi onder andere door zijn onderzoek naar de alFitrah moskee in Utrecht.

Invloed op wereldbeeld

Het moskeeonderwijs bepaalt mede hoe jongeren naar de wereld kijken. Hamdi: 'De islam biedt een levensopvatting en heeft daarmee invloed op de houding van jongeren in de maatschappij.' Maar welke rol speelt het moskeeonderwijs nu precies in de opvoeding?

De islam biedt een levensopvatting en heeft daarmee invloed op de houding van jongeren in de maatschappij

Die vraag is niet makkelijk te beantwoorden. Er gaat achter dit onderwijs namelijk geen homogene organisatie schuil. De invulling kan per wijk, per buurt en per stad verschillen. Het gevolg is een grote diversiteit aan lesprogramma’s.

Toch is er wel een en ander te zeggen. Het moskeeonderwijs maakte een grote ontwikkeling door. Vroeger lag de nadruk op het stampen van koranverzen in grote groepen. Nu is er veel meer aandacht voor de behoefte van kinderen. Er zijn kleinere klassen, er is meer interactie tussen docent en leerlingen en de ouderbetrokkenheid is groter. Hoewel het onderwijs draait op vrijwilligers, is er wel aandacht voor de pedagogische kwaliteit. Een positieve ontwikkeling, stelt Hamdi.

Verbinding met Nederlandse samenleving

Maar, zo gaat Hamdi verder, de verbinding met de Nederlandse context wordt niet gemaakt. Dat komt volgens hem onder andere omdat er bijna geen Nederlands lesmateriaal is. Het meeste lesmateriaal komt uit het Midden-Oosten en Frankrijk. Het gevolg is dat een jongere twee beelden krijgt die niet met elkaar zijn verbonden. Aan de ene kant het beeld van de Nederlandse samenleving, aan de andere kant het beeld dat voortkomt uit het lesmateriaal.

De manier van lesgeven zorgt er niet voor dat deze beelden bij elkaar komen, zo bleek onder andere uit het onderzoek bij al Fitrah. De jongeren leren weliswaar dat ze deel uitmaken van de Nederlandse samenleving, maar tijdens de lessen is geen ruimte voor twijfel.

Het gaat hier namelijk niet om religie, maar om de ontwikkeling van kinderen

Islamitische waarden worden aangedragen met een absoluutheid. En juist discussie is nodig om de waarden te kunnen plaatsen in de Nederlandse context. Hamdi pleit daarom voor een kwaliteitskader Moskeeonderwijs met pedagogische randvoorwaarden en dat een verbinding legt met de samenleving. 'Het gaat hier namelijk niet om religie, maar om de ontwikkeling van kinderen. Hoe kunnen zij een bijdrage leveren aan zichzelf en aan de ontwikkeling van het land?'

Hoe gaat dat in de praktijk?

Imam Yassin Elforkani uit Amsterdam Slotervaart is het eens met Ahmed Hamdi dat het geen zin heeft om leerlingen te bekogelen met absolute waarheden. Elforkani sprak overigens consequent over weekendonderwijs in plaats van moskeeonderwijs.

Elforkani noemt het onderwijs bewust geen moskeeonderwijs. Op het einde van zijn reactie vroeg hij zich namelijk af of het weekendonderwijs wel religieus moet zijn.  “Het is wat mij betreft een school waar je als persoon een identiteit kunt opbouwen.” Belangrijk is daarbij dat de absolute waarden worden verlaten, want die zorgen er volgens Elforkani voor dat de jongeren in contradicties terecht komen. Hij meent overigens dat de kwaliteitsslag in het weekendonderwijs er wel komt, 'want er is geen enkele ouder die niet het goede wil voor zijn kind.'