Strijd voor het behoud van de Sinti- en woonwagencultuur

Zoon als aanspoorder

Het verhaal van Meinhardt begint in 2016, toen bleek dat meerdere woonwagens op het terrein wegens veroudering vervangen moesten worden. Het geboden alternatief sloot niet aan op de wensen en behoeften van de bewoners, wat resulteerde in een moeizaam proces waarbij eveneens werd gediscussieerd over de precieze definitie en voorwaarden van een woonwagen. Meinhardt: ‘Mijn zoon was bang dat hij later zijn kleinkinderen op schoot moest nemen en ze via de tablet moest laten zien hoe opa en oma vroeger woonden.’ De zichtbare zorgen van haar zoon waren voor Meinhardt de trigger om zich voortaan actief in te willen spannen voor behoud van de Sinti- en woonwagencultuur. Ze kreeg haar gelijk in een juridische procedure en wist daarop bij diverse partijen aan tafel te komen. Zo sprak Meinhardt met de burgemeester en de verantwoordelijke van het bouwproject en is uiteindelijk tot een akkoord gekomen. De oude woonwagen werd afgebroken, maar er kwam een nieuwe voor in de plaats met de gewenste eigenschappen die het tot woonwagen maken.

Al heel lang worden we als kampvolk onder de tafel geschoven en staan we met negatieve letters in de krant

Gratis legservice

Meinhardt voelt zich verdrietig over de nog altijd bestaande negatieve beeldvorming die in de algemene maatschappij bestaat ten aanzien van de Sinti- en woonwagencultuur. ‘Al heel lang worden we als kampvolk onder de tafel geschoven en staan we met negatieve letters in de krant.’ Zo is er nog altijd sprake van discriminatie op de arbeidsmarkt, waarbij regelmatig wordt gezwegen over de Sinti- (of Roma)-afkomst, uit angst voor consequenties. Ook in de rol van consument krijgen Sinti en Roma met discriminatie te maken. ‘Mijn zoon had zo’n twee jaar terug een vloer aangeschaft met gratis legservice. Dat de legservice was inbegrepen werd meerdere keren bevestigd. Toen het bedrijf ons adres kreeg, werd ineens gezegd dat ‘daar geen legservice geldt’. De lokale Antidiscriminatievoorziening (ADV) beoordeelde dat het wel degelijk discriminatie is wanneer een bedrijf een bepaalde woonvorm uitsluit. Enkele maanden later is het beleid aangepast en legt het bedrijf nu landelijk wél vloeren in woonwagens. Meinhardt vertelt over een ander voorbeeld, waarin bepaalde post niet werd bezorgd op het kamp in verband met een conflict dat jaren terug speelde. Ook dit resulteerde in contact met de lokale ADV én uiteindelijk het College voor de Rechten van de Mens, waarin Meinhardt haar gelijk kreeg.

Nog regelmatig ontbreekt de ‘woonwagen’ in het rijtje woonvormen, wat maakt dat velen zich uitgesloten voelen

ADV-meldingen

Meinhardt heeft de indruk dat Sinti steeds vaker meldingen van discriminatie doen bij lokale ADV’s. Zij spoort mensen dan ook via Facebook aan dit vooral te doen en er vervolgens ook echt werk van te maken. Naast meldingen van discriminatie bij lokale ADV’s, is het haar missie dat het leven in een woonwagen standaard en overal (bij overheids- en particuliere instanties) als mogelijke leefstijl wordt opgenomen en genoemd. Nog regelmatig ontbreekt volgens haar de ‘woonwagen’ in het rijtje woonvormen, wat maakt dat zij en vele anderen zich uitgesloten voelen.

‘Als je aan mensen (zonder Sinti- of Roma-afkomst) vertelt wat er vandaag de dag plaatsvindt op het gebied van discriminatie, zeggen ze: ‘In deze tijd? Dat kan toch niet meer?’ Men gelooft het niet.’ Wat Meinhardt tevens dwars zit is de neiging tot generalisering, wat meedoen in de maatschappij voor veel Sinti (en Roma) extra lastig maakt. Iemand kan volgens haar succesvol meedoen, maar er ineens op worden afgerekend wanneer een familielid in een negatief daglicht komt te staan. Zonder er iets mee te maken te hebben, wordt diegene er zelf dan ook de dupe van. De gemeenschap heeft volgens Meinhardt last van deze negatieve beeldvorming, generalisering en stereotype framing door onder meer de media.

116 bezoekers op Open Monumentendag

Meinhardt vindt het belangrijk negatieve beeldvorming ten aanzien van Sinti en de woonwagencultuur tegen te gaan. In 2019 besloot zij daarom samen met haar man hun woonwagen open te stellen tijdens de Open Monumentendag. Deze dag bood niet alleen geïnteresseerden de kans een inkijkje te krijgen in de cultuur, maar zorgde bovenal voor contact en verbinding. Onverwachts kwamen méér dan 100 bezoekers langs, een groot succes dat ook bij de gemeente niet onopgemerkt bleef. De pagina op de website van Open Monumentendag werd zelfs meer dan 5000 keer bekeken, wat getuigt van grote nieuwsgierigheid.

We waren de enigen die onze woonwagen openstelden. Er werd muisstil geluisterd naar onze verhalen. Ze mochten ook binnenkijken, want als ik A zeg, zeg ik B. Wel schoenen uit natuurlijk

Meinhardt vertelt over de dag, waarop al vroeg de eerste aarzelende en nieuwsgierige bezoekers zich verzamelden bij de ingang van het kamp. Ze stonden er veel eerder dan gepland, maar Meinhardt besloot direct ‘open te gaan’. Het viel haar op dat men twijfelde om de drempel over te gaan, maar ze wachtte bewust tot men ‘vrijwillig’ het terrein opliep. Toen één dame eenmaal ging, volgde de rest en bleven de bezoekers komen. ‘We waren de enigen die onze woonwagen openstelden. Er werd muisstil geluisterd naar onze verhalen. Ze mochten ook binnenkijken, want als ik A zeg, zeg ik B. Wel schoenen uit natuurlijk.’ Bezoekers deelden zelf ook herinneringen aan woonwagenkampen en -bewoners, bijvoorbeeld van een bezoek in hun jeugd. ‘Na afloop liep niemand zomaar weg. Allemaal kwamen ze persoonlijk bedanken en afscheid nemen. Nog steeds krijg ik kippenvel. Mensen vroegen ook: ‘kunnen we iets voor jullie betekenen?’ Zo gastvrij als ze is had Meinhardt graag alle bezoekers een maaltijd willen aanbieden. Echter, op dit grote bezoekersaantal had ze nooit gerekend. ‘Ik dacht, een paar fietsers kan ik wel ontvangen en wat aanbieden, wist ik veel dat er 116 kwamen!’, vertelt ze lachend. Bij de ongeveer 15 laatste bezoekers haalde Meinhardt de broodjes met hamburger tevoorschijn. ‘Dat maakt het compleet voor mij; ze hebben gegeten, gedronken en waren tevreden.’

Weerter Erfgoedprijs

Meinhardt en haar man deden niet alleen mee aan de Open Monumentendag in 2019, maar kregen eerder ook bekendheid door het winnen van de Weerter Erfgoedprijs in 2017.

Toen Meinhardt online las over deze prijs, dacht zij direct: ‘Wij als Sinti zijn óók cultureel immaterieel erfgoed!’ Ze schreef zich in en begon online en op papier stemmen te verzamelen. Actief ging Meinhardt langs de deuren in Weert, zowel op de kampen als erbuiten. De gemeenschap stond aanvankelijk nog sceptisch tegenover het idee en de stemmentelling. Meinhardt was vastberaden en won met een grote meerderheid van de stemmen (tweederde). Ze noemt daarbij, evenals de wethouder, expliciet dat een groot deel van de stemmen afkomstig was van mensen zónder Sinti- of Roma-afkomst. In aanloop naar de prijs heeft Meinhardt veel mensen ontmoet en ook nu nog wordt zij herkend op straat. ‘Ik besef me nu pas dat het veel deuren heeft geopend.’

Het gaat niet alleen om mij, maar om een heel volk. Wij Sinti hebben geleefd in het verleden, leven nu in het heden en zullen er altijd zijn in de toekomst

Toekomst

Ook al is er nog een lange weg te gaan naar echte sociale inclusie van Sinti en Roma, Meinhardt is toch voorzichtig positief over de toekomst. ‘In Weert en omstreken gaat het naar mijn ervaring al stukken beter. Ik heb veel positiefs mogen doen en positiefs mogen ontvangen’. Meinhardt heeft het niet alleen over haar eigen buurt, maar ook over mensen die zij telefonisch heeft leren kennen of die haar via Facebook hebben benaderd. ‘Dat alles op rolletjes gaat lopen ga ik nooit meemaken en dat gaat ook nooit gebeuren. Maar, ik ben allang blij dat ik een begin van verandering heb gezien. De gemaakte stappen moeten worden voortgezet. Het gaat niet alleen om mij, maar om een heel volk. Wij Sinti hebben geleefd in het verleden, leven nu in het heden en zullen er altijd zijn in de toekomst.’