Playground heroes - Open Universiteit

Doelgroepen van de interventie

De primaire doelgroep betreft scholieren uit groep 7 en 8. Specifiek richt het zich op omstanders van pestincidenten. Interventiegedrag door omstanders is een effectieve strategie om pesten te stoppen en de gepeste te steunen. Daarnaast richt het programma zich ook op leerkrachten. Door hen vaardigheden te leren hoe discriminatie te bespreken in de klas en aan te pakken, stellen ze een positieve norm.

Doel van de interventie

Het hoofddoel van de interventie is dat omstanders van racistisch gemotiveerde pestincidenten op een veilige en effectieve manier in kunnen grijpen.

De reden dat we ons specifiek op racisme gebaseerde pestincidenten richten is dat deze vorm van pesten wezenlijk anders is dan interpersoonlijk pesten (pesten gericht op het individu). Toch worden deze twee vormen van pesten vaak op eenzelfde manier aangepakt. Beide vormen van pesten hebben een zeer negatieve invloed op het psychologisch welzijn van het slachtoffer. Echter, op racisme gebaseerd pesten onderscheid zich van interpersoonlijk pesten omdat het wordt aangedreven door sociaal-cognitieve factoren van stigma (zoals sociale dominantie, stereotypen, en vooroordelen). Hiermee wordt het slachtoffer niet alleen op persoonlijk, maar ook op maatschappelijk niveau aangevallen. Dit kan resulteren in gevoelens van marginalisatie en identiteitsverlies. Omdat er andere processen ten grondslag liggen bij op racisme gebaseerd pesten, is een unieke aanpak hiervoor essentieel.

Omstanders hebben een belangrijk invloed in het stoppen en voorkomen van pesten. Daarnaast genereert positief omstandergedrag ook een positieve sociale norm. Echter, vaak weten omstanders niet hoe ze op een effectieve manier moeten reageren of hebben ze onvoldoende inzicht in hoe hun eigen gedrag de situatie kan verbeteren of verslechteren. Ook kan het uitdagend zijn om om te gaan met groepsdruk.

Subdoel(en)

Om het hoofddoel te kunnen bereiken, heeft het programma een viertal subdoelen opgesteld:

1. Kinderen kunnen zich inleven in de ervaringen van het slachtoffer van een op racisme gebaseerd pestincident. 
2. Kinderen weten hoe om te gaan met groepsdruk.
3. Kinderen beheersen vaardigheden om veilig en effectief in te grijpen in op racisme gebaseerde pestincidenten.
4. Kinderen ervaren voldoende sociale steun om in te grijpen bij op racisme gebaseerde pestincidenten

Deze subdoelen zijn verwerkt in les 1, 2 en 3 van het programma. In les 4 worden de belangrijkste componenten doorgetrokken en gegeneraliseerd in een les over maatschappelijke ongelijkheid. Daarnaast speelt de leerkracht ook een belangrijke rol in het bereiken van het hoofddoel voor kinderen. Als leerkrachten zelf effectief met op racisme gebaseerde situaties om kunnen gaan, en een positieve sociale norm weten neer te zetten, ervaren omstanders een positieve sociale norm en sociale steun om zelf ook in te grijpen.

Werkzame mechanismen

Voor het bepalen van de meest relevante determinanten en mechanismen is o.a. gebruik gemaakt van het ‘Intervention Mapping protocol’ (Bartholomew et al., 2016), het raamwerk om omstandergedrag te voorspellen van DeSmet et al. (2014) en het ‘Developmental Intergroup Approach’ (o.a. Palmer & Abbott, 2018), dat rekening houdt met de specifieke groepsprocessen die ten grondslag liggen aan op racisme gebaseerde pestincidenten.

Er worden vele verschillende gedragsveranderingstechnieken of werkzame mechanisme toegepast in de Playground Heroes interventie. De belangrijkste mechanismen gericht op kinderen zullen hier kort benoemd worden.
Door de gehele interventie:

• Algemene gedragsveranderingsmechanismen: actief leren, discussie het modelleren van het gewenste gedrag, het geven van feedback, het belonen van gewenst gedrag. 
• Mechanismen om stigma te voorkomen: interpersoonlijk contact, het vermijden van stereotype bevestigend gedrag, coöperatief leren, en bewustwording over ongelijke posities van verschillende groepen.

Per subdoel:

• Voor het bereiken van subdoel 1 (verhogen van empathie) worden mechanismen ingezet als zelf-evaluatie, inleven in perspectief van slachtoffer, en empathietraining.
• Voor het bereiken van subdoel 2 (omgaan met groepsdruk) worden mechanismen ingezet als expliciteren van de gewenste sociale norm, technieken leren om zich te verzetten tegen sociale druk, en informatie geven over de descriptieve norm.
• Voor het bereiken van subdoel 3 (vaardigheden aanleren) worden mechanismen ingezet als begeleide oefenopdrachten en rollenspellen.
• Voor het bereiken van subdoel 4 (positieve sociale norm) worden mechanismen ingezet als uitdragen van positieve sociale norm, vaardighedentraining, en stigma reducerende mechanismen.

Evaluatie 

In het verleden is de pilot van het programma reeds geëvalueerd (zie ook sectie 9). In de komende jaren wordt het programma verder ontwikkeld en opnieuw geëvalueerd. Evaluatie gebeurt aan de hand van een clustered randomized controlled trial, waarin we klassen die het programma hebben gevolgd vergelijken met klassen die het programma niet hebben gevolgd.

Hoewel het hoofddoel zich richt op daadwerkelijk interventiegedrag, is dit in de praktijk moeilijk te meten. Daarom worden andere verschillende aspecten gemeten om de effectiviteit van het programma te evalueren. Het betreft o.a. de determinanten: waargenomen sociale norm, (intergroeps)attitude, eigen-effectiviteit, intentie. Er wordt ervanuit gegaan dat positieve veranderingen in deze determinanten zullen leiden tot verandering in het gewenste gedrag.

Onderzoek 

Informatie over het programma is te vinden op de projectwebsite. Daar kunnen ook de programmamaterialen gedownload worden. De programmamaterialen zijn kosteloos te gebruiken. Op de website is ook een rapport te downloaden van de eerste resultaten van de evaluatie van de materialen.
Daarnaast ligt er op datum van schrijven een wetenschappelijk artikel under review in de Journal of School Violence:
Willems, R. A., Sapouna, M., De Amicis, L., Völlink, T., Dehue, F., Dimakos, I., Priovolou, K., Nikolau, G., Rosinský, R. (under review). Encouraging positive bystander responses to bias-based bullying in primary schools through a serious game approach: A non-randomized controlled evaluation of the ‘GATE-BULL’ program. Journal of School Violence.

Tot slot is het project gehonoreerd met een nieuwe subsidie om de materialen verder door te ontwikkelen en opnieuw te evalueren. Dit project loopt in de periode 2022-2026. In deze periode wordt dan ook gewerkt aan een schoolprotocol en een interventie voor ouders.