De couppoging en nasleep in Turkije

Het parlement werd beschoten door F16’s, in Ankara reden tanks door de straten en er werd gevochten bij hoofdkwartieren van politie, leger en de Nationale Inlichtingendienst. President Erdoğan riep de Turkse bevolking op om de straat op te gaan om in opstand te komen tegen de couppoging. In Turkije werd er door een grote groep Turken gehoor gegeven aan deze oproep.

In de ochtend van 16 juli werd bekend dat de couppoging was mislukt. Er vielen 241 doden en meer dan 2000 mensen raakten gewond. De meeste slachtoffers waren burgers. De militairen schroomden niet om met scherp te schieten op burgers. De couppoging was een traumatische gebeurtenis. Niet alleen voor de Turkse autoriteiten, slachtoffers en hun nabestaanden maar voor de gehele Turkse bevolking. De couppoging werd door de voltallige oppositie veroordeeld. Wereldwijd genereerde de mislukte staatsgreep veel aandacht.

Verantwoordelijkheid

De regering houdt de Turkse geestelijke Fethullah Gülen verantwoordelijk voor de mislukte staatsgreep. Zij heeft een officieel bericht (Nederlandse tekst vanaf pagina 43) naar buiten gebracht waarin de Gülen-beweging een terroristische organisatie wordt genoemd.Gülen spreekt deze aantijgingen tegen en verklaart eveneens de coup te veroordelen. Gülen, woonachtig in zelfgekozen ballingschap in de VS, wil tevens dat een internationale commissie onderzoek doet naar de omstandigheden rond de couppoging. Hij is van mening dat president Erdoğan de mislukte staatsgreep heeft georkestreerd. De Turkse regering heeft de Verenigde Staten gevraagd om de uitlevering van Fethullah Gülen. In Turkije is inmiddels de noodtoestand afgekondigd en volgen omvangrijke zuiveringsoperaties binnen het leger, de rechterlijke macht, de ambtenarij en het onderwijs. 

Zuiveringen in Turkije

Na de mislukte staatsgreep zijn honderden hoge militairen gearresteerd. Tienduizenden rechters, ambtenaren en onderwijzers werden op staande voet ontslagen en in veel gevallen opgepakt omdat zij verdacht werden van medeplichtigheid. Ook kranten, tijdschriften, radio- en televisiestations, scholen, huiswerkinstituten en ziekenhuizen die als Gülen-gezind bekend stonden, werden gesloten. Tientallen journalisten werden opgepakt. President Erdoğan riep de Turkse burgers op om Gülen-aanhangers aan te geven bij de Turkse instanties.

De Turkse minister van Justitie Bekir Bozdag heeft laten weten dat twee maanden na de couppoging 32.000 mensen zijn gearresteerd. Er lopen bovendien zo'n 70.000 juridische procedures tegen mensen die verdacht worden van banden met Gülen. Meer dan 100.000 mensen zijn ontslagen of geschorst, onder wie dus veel ambtenaren, rechters, militairen en leraren. De zuiveringen zijn nog steeds gaande en zijn een eigen leven gaan leiden. Inmiddels zijn er door de regering crisiscentra opgericht in Turkije om de schade eventueel te kunnen herstellen. Hier kunnen mensen verhaal halen wanneer zij menen ten onrechte beschuldigd te worden.

Op 20 juli 2016 maakte president Erdoğan bekend dat het kabinet de noodtoestand heeft afgekondigd voor een periode van drie maanden. Op 21 juli kondigde vicepremier Kurtulmus aan dat (delen van) het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens tijdelijk opgeschort worden. Artikel 15 EVRM biedt de mogelijkheid af te wijken van de EVRM-verplichtingen in tijd van oorlog, of in geval van enig andere algemene noodtoestand die het bestaan van het land bedreigt. De noodtoestand is eind september met drie maanden verlengd.

Meer weten over Turkse spanningen?
Lees over de nasleep van de Turkse couppoging in Nederland, over het conflict tussen Erdoğan en Gülen en over de reacties vanuit de Nederlandse politiek.