Leergang Inclusief Onderwijs

De leergang bestaat uit 7 bijeenkomsten van 2 uur waarin racisme, privilege en discriminatie binnen de onderwijspraktijk worden besproken. Deelnemers bestuderen (wetenschappelijke) literatuur, films en ander materiaal en gaan hierover in gesprek vanuit een gedeeld theoretisch kader. Deelnemers reflecteren op hun inzichten en emoties rondom de thema’s in een wekelijks ‘gedachtenboek’. Ter afsluiting werkt iedere deelnemer aan een product of interventie voor de eigen klas of school.
De leergang is ontwikkeld voor onderwijsprofessionals uit het primair onderwijs, voortgezet onderwijs, speciaal onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs.

Doelgroepen van de interventie

De leergang is ontwikkeld voor onderwijsprofessionals uit het primair onderwijs, voortgezet onderwijs, speciaal onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs.

Doelen van de interventie

Het doel is om onderwijsprofessionals diepgaande kennis te verschaffen over racisme, gebaseerd op generaties aan ervaring, theoretische inzichten en onderzoek. Door een goed begrip van racisme kunnen zij beter omgaan met problemen zoals racisme en andere vormen van structurele uitsluiting die het onderwijs beïnvloeden. Hierdoor kunnen zij effectiever beoordelen wanneer en hoe in te grijpen. Deze interventies zijn bedoeld om negatieve gevolgen voor kinderen van kleur te verminderen en tegelijkertijd de vorming van witte kinderen positief te beïnvloeden.

Subdoelen

• Onderwijsprofessionals begrijpen de implicaties van de begrippen racisme en witheid voor henzelf en anderen in het dagelijks leven.
• Onderwijsprofessionals krijgen inzicht in de Nederlandse geschiedenis van kolonialisme en mensen-handel (slavernij) en hoe dat samenhangt met alledaags racisme.
• Onderwijsprofessionals ontwikkelen vaardigheden en handelingen om aan racisme en andere uitsluiting gerelateerde problemen effectief aan te pakken in hun dagelijkse werkpraktijk op basis van de aangeboden leerstof.

Werkzame mechanismen

1. Sociale norm

De gesprekken worden gevoerd aan de hand van een protocol voor gespreksvoering over racisme. De trainers van Fawaka begeleiden het gesprek tussen de deelnemers. Omdat de leergang uit 7 bijeenkomsten bestaat, is er voldoende tijd om de uitgangspunten van het protocol bij de deelnemers te internaliseren.

2. Inleving en empathie

De literatuur is doorgaans theoretisch van aard, terwijl de documentaires vooral gaan over ervaringen met racisme of andere vormen van structurele ongelijkheid. Aan de hand van dit materiaal kunnen de deelnemers zich inleven in situaties waarin racisme of een andere vorm van structurele ongelijkheid ervaren wordt.

Deelnemers bestuderen (wetenschappelijke) literatuur, films en ander materiaal en gaan hierover in gesprek vanuit een gedeeld theoretisch kader. Aan de hand van de (wetenschappelijke) literatuur krijgen de deelnemers grip op de kernconcepten. De documentaires gaan vooral over ervaringen met racisme of andere vormen van structurele ongelijkheid. Dit materiaal zorgt voor bewustzijn van de concrete situaties waarin racisme en andere vormen van structurele uitsluiting zich voordoen. Deelnemers worden zich bewust van hun eigen ervaringen en positie in dergelijke situaties.

3. Bewustwording

Voorafgaand aan elke bijeenkomst houden deelnemers een gedachtenboek bij, waarin ze schriftelijk reflecteren op hun inzichten, stereotypen en emoties. De deelnemers hebben een handleiding met daarin de wekelijkse lees- en kijkopdrachten en de vragen waarop zij dienen te reflecteren. De extra reflectieslag die deelnemers maken in het gedachtenboek stimuleert het leerproces en bewustwording van eigen emoties, aannames en denk- en handelingspatronen. De trainers voorzien de gedachtenboeken van deelnemers met commentaren en verdiepende vragen wat het leer- en bewustmakingsproces verder stimuleert.

4. Scheidslijnen verminderen

De groep bestaat uit deelnemers met verschillende achtergronden. Zij worden aangesproken op hun identiteit als onderwijsprofessional, wat een van de verbindende elementen tussen de deelnemers is. Er wordt intensief samengewerkt en uitgewisseld en naar een gezamenlijk doel toegewerkt tijdens de bijeenkomsten.

5. Anti-stereotypen en flexibel denken

De trainers van Fawaka gebruiken voor de kennisoverdracht PowerPoint presentaties en audiovisueel materiaal. Hierbij zetten zij bewust anti-stereotype beelden en filmmateriaal in.

Verandertheorie

Bekijk het schema

Evaluatie

Alle deelnemers ontvangen tijdens de laatste bijeenkomst een link naar een digitaal evaluatieformulier. Daarin zijn vragen opgenomen over o.a. hun ervaringen tijdens het leerproces, de kwaliteit van de inhoud en de kwaliteit van de trainers. Dit formulier komt deels overeen met een evaluatieformulier dat gebruikt wordt op het hbo/wo.

Daarnaast wordt de kwaliteit van de leergang bewaakt door twee gepromoveerde onderzoekers die tevens de ontwikkelaar zijn van deze leergang. Zo voeren de onderzoekers o.a. exitgesprekken met deelnemers die vroegtijdig de leergang verlaten, analyseren de gedachtenboeken van deelnemers (uiteraard met toestemming) en evalueren het verloop van de leergang onder de trainers.

De inzichten worden gebruikt om de instructie aan deelnemers te versterken en de inhoud van de leergang te actualiseren.

Onderzoek

Soeterik, I., Hanna, F., & Öztemir, T. (2019). Expliciete scholing rondom racisme: Een onderzoek naar emotionele en cognitieve ontwikkeling van toekomstige leerkrachten. Zorg Primair, 2019(5), 29-32.

Referentie

Soeterik, I. M., Hanna, F., & Öztemir, T. (2023). Learning about racism: A week-by-week qualitative exploration of two Dutch primary student teachers’ emotional responses during a Critical Race Theory based course. Studies in Educational Evaluation, 78, 101282.