Omgaan met diversiteit in de klas

Utrecht Overvecht en Tuindorp zijn twee zeer uitéénlopende wijken als je kijkt naar bijvoorbeeld inkomen, opleidingsniveau, migratieachtergrond en woningbouw. Om elkaar zo goed mogelijk te leren kennen zorgden we ervoor dat groep 1 tot en met groep 8 elkaar minimaal drie keer per jaar ontmoetten; ter voorbereiding werden er brieven aan elkaar geschreven. Deze momenten van uitwisseling werden vervolgens elk jaar herhaald.

Is deze brief van een jongen of een meisje?

Het belang van deze uitwisseling werd al direct duidelijk tijdens de briefuitwisseling. Zo was één van onze leerlingen uit Overvecht toch wel nieuwsgierig of de ontvangen brief afkomstig was van een jongen of een meisje. Mijn collega keek mee en vertelde dat de naam van het penmaatje onderaan de brief stond. De desbetreffende leerling wist echter niet of Bram nu een jongens- of meisjesnaam was. Een andere leerling uit groep 8 was erg onder de indruk van een penmaatje uit Tuindorp dat twee moeders had.

Focussen op overeenkomsten

Gaandeweg de uitwisseling leerden we ook dat we ons niet enkel op de verschillen moesten richten, maar juist ook op de overeenkomsten die we samen hebben en op de verschillende talenten die de leerlingen bezaten. Ook leerden we dat een dergelijke uitwisseling altijd gelijkwaardig moet zijn. Het was dan ook zaak om goed na te denken over de activiteiten, maar ook over het maken van groepjes met leerlingen uit Overvecht en Tuindorp. Ten slotte leerden we dat het van belang was om ook het doel van deze uitwisseling te communiceren naar leerkrachten en ouders. Niet iedereen ziet segregatie als een probleem en tegelijkertijd zijn er soms andere zaken die voorrang vragen in het overvolle rooster in het onderwijs.

Onze vooroordelen komen vaak in taalgebruik al naar voren, dus is het goed om je hier bewust van te zijn

Omgaan met diversiteit

Helaas zijn dit soort structurele uitwisselingen dan ook nog een zeldzaamheid in het druk bezette onderwijsprogramma. Scholen zijn over het algemeen gericht op hoge opbrengsten (CITO-scores) en daarnaast zien we ook steeds meer segregatie in het onderwijs; ook de onderwijsinspectie wijst hier jaarlijks op in haar rapport ‘de staat van het onderwijs’. We kunnen hieruit dan ook concluderen dat burgerschapsonderwijs, en de bijbehorende maatschappelijke opdracht, op veel scholen nog wat steviger neergezet kan worden.

Doordat wij ervoor kozen om het omgaan met diversiteit middels deze uitwisseling op een structurele manier aan te gaan, kregen we ook de aandacht van de lokale partners en de media. Soms was dit helpend; de samenwerking met de Universiteit Utrecht zorgde ervoor dat er studenten meeliepen tijdens de verschillende uitwisselingen en dat we kritische feedback kregen waardoor het programma nog steviger en meer theoretisch verantwoord neergezet kon worden.

Segregatie in taalgebruik

Soms was het ook spannend. Zo kwam Radio 1 op een vrijdagmiddag met een bus voor de school staan met de vraag of we met wat leerlingen uit Overvecht en Tuindorp live in de uitzending wilden. Ik merkte op dit moment dat segregatie ook naar voren komt in ons taalgebruik. Ik had van tevoren een voorbespreking met de verslaggever. In ons gesprek had hij het over de ‘arme’ kindjes uit Overvecht, en de ‘rijke’ kindjes uit Tuindorp, ook had hij het over de ‘zwarte’ en de ‘witte’ school.

Vlak voordat we live de uitzending in zouden gaan, gaf ik hem nog het advies om misschien wat meer op de overeenkomsten in plaats van de verschillen te focussen. Onze vooroordelen komen vaak in dit taalgebruik al naar voren, dus is het goed om je hier bewust van te zijn. Terwijl we live in de uitzending gingen merkte ik toch dat de verslaggever de nadruk legde op de verschillen. Zo vroeg hij of de kinderen in Overvecht ook op wintersport gingen en wat er allemaal anders was op het bezoek in Tuindorp. Tegelijkertijd gaf dit gesprek mij ook hoop. Op de vraag aan een leerling uit Tuindorp wat er vooral heel erg ‘anders’ was op die school in Overvecht antwoordde deze leerling dat er op de school in Overvecht toch echt meer trappen waren in vergelijking met Tuindorp!