Jongeren weerbaar: een overzichtspagina

Wat is weerbaarheid?

Weerbaarheid betekent in deze context het stimuleren van een denk- en handelingsvermogen waarbij constructief en gebalanceerd omgegaan kan worden met diverse vormen van uitsluiting in de relatie tussen jongere en maatschappij. Dat wil zeggen dat jongeren ondanks negatieve ervaringen in staat zijn om op hun eigen manier de verbinding te maken met samenleving.   

In de praktijk geven jongeren aan weerbaar te zijn geworden door een combinatie van factoren. Ze noemen bijvoorbeeld erkend worden in je talenten en kwaliteiten, het geloof in de eigen vaardigheden en mogelijkheden, zelfacceptatie, een sterk ontwikkelde etnische identiteit, positief ingestelde ouders, een hoge zelfwaardering, een goede reflectieve vermogen, in staat zijn negatieve emoties los te laten, assertiviteit en een gezonde dosis zelfvertrouwen. Al deze elementen zorgen ervoor dat jongeren die zichzelf als weerbaar beschouwen, door tegenslag niet uit balans worden gebracht. Oftewel: zelfcontrole hebben over eigen emoties.

Voor veel jongeren betekent dit ook dat ze eerst de confrontatie met zichzelf moeten aangaan. Daarbij staan vragen centraal als: Wie ben ik? Wat kan ik? Wat wil ik? Wat is mijn rol? En met wie en hoe kan ik dat voortzetten? Deze zoektocht is voor veel jongeren belangrijk. Zo kunnen ze achterhalen wie ze zijn, hoe ze in het leven staan en waar ze naar toe willen. Op deze manier ontdekken jongeren dat ze veel veerkracht hebben. Jongeren die zich weerbaar opstellen geven aan vertrouwen in zichzelf te hebben en waardering ervaren, nu of in het verleden. Dit betekent dat jongeren hun talenten en kwaliteiten moeten leren kennen en daarop voortbouwen.

Het is overigens belangrijk weerbaarheid als een proces te zien dat tijd nodig heeft. Om die reden is het van belang dit zo vroeg mogelijk te starten, vooral in de fase waarin jongeren hun identiteit aan het ontwikkelen zijn. Op deze manier kan een weerbare denk- en handelingsvermogen hun identiteit versterken.

Waarom is weerbaarheid zo belangrijk?

Negatieve ervaringen als ervaren onrecht en discriminatie kunnen ertoe bijdragen dat jongeren zich niet thuis voelen in Nederland of dat ze het gevoel hebben dat de samenleving hen niet als Nederlander ziet. Dit kan leiden tot onrust en invloed hebben op hun welzijn.

Deze zogenoemde minderheidsstress wordt veroorzaakt door drie factoren: stigma, vooroordelen en discriminatie. De stress wordt ondervonden als gevolg van het hebben van een minderheidsstatus en een ongelijke positie binnen de samenleving. Vanuit deze ‘minderheidsidentiteit’ ziet het individu zichzelf als onderdeel van een gestigmatiseerde minderheidsgroep. Deze positie (lid zijn van een etnische en of religieuze minderheid) kan toegenomen kwetsbaarheid, stress en mentale en fysieke gezondheidsklachten tot gevolg hebben.

Jongeren kunnen op verschillende manieren op deze stress reageren. Het gevoel niet erkend te worden en daardoor onderschat te worden in je kwaliteiten en kunde, is een gevolg hiervan. Zelfwaardering is van invloed op de manier waarop jongeren met ervaren onrecht kunnen omgaan. Zo kan een lage zelfwaardering leiden tot een vermijdende, afwachtende, teruggetrokken en passieve houding. Dit draagt meestal niet bij aan de weerbaarheid van jongeren. Soms kan het zelfs leiden tot isolatie, waarbij iemand zo min mogelijk contact maakt met de samenleving.

Door te werken aan de weerbaarheid van jongeren, kunnen ze beter omgaan met allerlei vormen van uitsluiting, ervaren onrecht en discriminatie. Dit zal er toe bijdragen dat ze zich kunnen ontwikkelen tot emotioneel evenwichtige en stabiele burgers. Het belangrijkste is dat het eigen maken van een weerbare levenshouding effectief is voor de jongeren zelf. Het stelt ze in staat om hun zelfwaardering te verhogen, evenwicht en balans te creëren, en positief te staan tegenover hun toekomst. Op die manier kunnen ze hun eigen veerkracht ontdekken evenals hun plek in de samenleving ontdekken.

This is me! weerbaarheidstraining voor jongeren

Movisie ontwikkelde binnen Kennisplatform Inclusief Samenleven de This is me! weerbaarheidstraining (train-de-trainer). Deze is ontwikkeld met als doel de weerbaarheid van jongeren te vergroten en hun identiteit te versterken.

Onze partners

Salam4you (Utrecht)
Salam4You heeft als doel jongeren bewust te maken en hun weerbaar te maken zodat ze een positieve bijdrage gaan leveren aan de maatschappij. Dit proberen zij door hun duale identiteit te erkennen, door ze te coachen om hun kracht positief te benutten in de samenleving, ze ondersteunen om aan werk te komen, hun zelfbeeld positief te versterken en ze te stimuleren om kennis op te doen over de middenweg van de islam om radicalisering tegen te gaan. In het kader van This is me! heeft Salam4you een weerbaarheidstraining aan basisschoolkinderen gegeven. Het doel van dit project was om kinderen in de leeftijd van groep 8 voor te bereiden voor de middelbare school en weerbaar te maken voor de samenleving waar ze op het punt staan in te stappen. Deze training was op basis van methodieken uit het This is me!-trainingsmateriaal dat de jongerentrainers van Salam4you ontvangen hadden. In totaal zijn 44 kinderen in de leeftijd van 11 t/m 13 jaar getraind.

Dreamsupport (Amsterdam)
Dreamsupport ontwikkelt programma’s die bijdragen aan een positieve toekomst voor kinderen en jongeren. Ze werken aan diverse thema’s zoals pedagogische klimaat, gezonde en duurzame leefstijl, talenten en dromen, en opvoeding en seksualiteit. Zij werken community based, oftewel ‘van onderaf’. Ze sluiten aan bij initiatieven van kinderen, jongeren, buurtbewoners of buurtorganisaties. Ook op deze manier maken ze gebruik van de krachten en (culturele) diversiteit in de buurt om de kinderen en jongeren te bereiken die het het meest nodig hebben. In het kader van This is me! hebben zij een weerbaarheidstraining aan tien jongeren in de leeftijd van 16 tot 19 jaar gegeven. De methodieken komen uit de trainingsmateriaal van de This is me! training. Het doel van de training was om de jongeren naar zichzelf te laten kijken, vervolgens naar de ander en tot slot tools aan te reiken. Eerder hadden ze ook een magazine gemaakt genaamd YOUth in Oost voor en door jongeren uit Amsterdam-Oost.

Multicultureel Jongeren Geluid (Den Haag)
Multicultureel Jongeren Geluid (MJG) is een stichting die jongeren in de Haagse Schilderswijk helpt met stages, werkplekken en schulden. MJG heeft sinds mei 2015 107 "kwetsbare jongeren" uit Den Haag aan een baan of studie geholpen. Verder biedt MJG allerlei activiteiten aan die een bijdrage leveren aan de persoonlijke en professionele ontwikkeling van kwetsbare jongeren zoals speeddatebijeenkomsten, vormingsprogramma’s en maatjesprojecten. MJG organiseert ook dialoogsessies tussen Hagenaars die elkaar normaal gesproken nooit zouden ontmoeten. In november 2016 organiseerde MJG het eerste This is me!-jongerenevenement Kansen zien, kansen grijpen. Tijdens dit event gingen jongeren uit de Haagse Schilderswijk het gesprek aan met sociaal werkers, beleidsmakers en werkgevers over gevoelens van uitsluiting en (on)gelijke kansen. Tijdens dit event is ook de This is me! essaywedstrijd prijzen uitgereikt.

Diversity Media
Diversity Media ontwikkelt mediatrajecten om kinderen en jongeren met een migratieachtergrond een podium te geven om hun stem te laten horen. In korte mediaworkshops leren de jonge deelnemers interviewen, schrijven, filmen en fotograferen. De resultaten zijn te zien in de vorm van blogs en vlogs. Maar ook in 'ouderwetse' krantjes of op de radio. Diversity Media is ook gespecialiseerd in lessen over social media. In een methodiek bestaande uit vier lessen leren jongeren op een interactieve manier meer over de wereld waarin ze zich dagelijks uren begeven. Via discussie ontdekken ze hun grenzen en die van elkaar. Diversity Media is partner van This is me! en verantwoordelijk voor het opzetten en trainen van een team verslaggevers voor het YouTube-kanaal voor het project This is Me!. Diversity Media heeft in 2016 mediaworkshops en trainingen aan jongeren gegeven met als doel een team vloggers op te zetten dat verslag doet van de This is me!-jongerevenementen. Het resultaat mag er zijn: de This is me! YouTube-Kanaal is online en This is me! jongeren uit diverse steden vloggen over hun ervaringen. Momenteel is de YouTubechallenge gaande! Zie ook een van de recente vlog van de This is me! jongeren over de vraag hoe ze hun kinderen willen opvoeden.